özsoy

• atatürk'ün emri ile hazırlanmış, ilk türk operası. bizzat atatürk tarafından kurgulanmıştır. enterasan bir bitişi vardır.
  
  esere temel oluşturan efsanede feridun'un üç oğlu vardır: selim, tur ve iraç. iraç iranlıların, tur turanilerin -yani türklerin-, selim ise diğer insanların -yani avrupalıların- atasıdır. atatürk, şah'ı etkilemek için tur ve iraç'ı ikiz çocuklar olarak kurgulamıştır. eserin ikinci ve üçüncü sahnelerinin kurtuluş savaşı'nda geçmesine rağmen finalde tüm kadronun tekrar sahneye gelmesiyle yüzyıllar boyunca ayrı kalan türkler ve iranlıları tur ve iraç'ın tekrar bir araya getirdiği anlatılır. bundan sonrasını saygun şöyle anlatıyor: "eserin, tekrar efsane havasını getiren bu sahnesinde feridun ve ötekiler hep sahnede hazırdır, ancak tur ve iraç yoktur. feridun sorar, "tur ile iraç'ı göremiyorum, nerededirler?" buna ozan halkevindeki locasında iran şahı ile birlikte temsili seyreden atatürk'ü işaret ederek şöyle der: "işte tur. (iran şahını işaret ederek) işte iraç. her türk bir tur, her iranlı bir iraç'tır." türkçeyi azeri şivesiyle çok iyi bilen şah'ın bu sözler üzerine atatürk'e sarılıp "kardeşim" diye ağladığını, temsilden sonra heyecanla anlattıklarını çok iyi hatırlarım."
  
  http://arsiv.hurriyetim.com.tr/…muzik_e_yalcin.html