thrust vectoring
-
teknik aciklama:
klasik jet ucak eksozlarinin pekcogu sabit capli degildir. ayni miktar gazi, arkadan iten motorun, (bkz: jet motoru), eksoz capi degi$tirilebilir. kucultunce gaz daha hizli terkeder ucak govdesini.
matv ise manevra kabiliyeti icin ozelle$mi$ eksoz ciki$laridir. eksozun sadece capi degil iti$ yonu de degi$tirilir. sadece bu kadari ile konsept iti$ vektorlemesi (thrust vectoring) diye anilir.
mekanik bir motor yardimi ile, normal jet motorundan bagimsiz bir duzenek, eksoz ciki$ yonunu, levyenin yonu ile senkronize olarak degi$tirir. mesela pilot levyeyi kendine cekerse yukselmeye cali$iyordur ve sistem eksoz ciki$larini da kanatlarla e$ zamanli olarak yukari kaldirir. bu $ekli ile ucak sadece surtunme yuzeyi'nde olu$turulan gecici dengesizlik ile degil, iti$ yonunun degi$mesi ile de yon degi$tirir ve ucak cok daha manevra kabiliyeti yuksek hale gelir.
matv bir rus bulu$udur. tabi ki sonradan amerikalilar da burnunu sokmu$tur sisteme. matv sistemli f 15 ve f 16'lar uretmi$lerdir mesela.
burada genel mantik zodiak botlar gibidir. dumen yoktur ama, motor komple cevrilerek, iti$ "vektorlenir" ve bota yon verilir.
buradaki "multi axis" olayi, her iki eksoz ciki$ini, (iki motorlu ucaklar icin) farkli yonde vektorleyebilme yeteneginden gelir. boylece ucak iyice bir deli dana halini alir havada. mesela bir eksoz ciki$i a$agi, digeri yukari yonlendirilir ise, ucak normal cizgisinde taklalar atar.
ilk ornegi sukhoi-su 27 flanker olup, daha ileri su serisinin bazilarinda da vardir.
buradan matv sadece cift motorlu ucaklar icin mumkunmu$ gibi bir kaniya varilmamalidir. tek motorlu ucaklar icin de, cift motorlu rakipleri kadar verimli olmasa da mumkundur. mesela matv kabiliyetli f 16'lar mevcuttur. bunu tek eksoz ciki$indaki, kontrollu dairesel (capi degi$tiren sistem) asimetrikligi saglayarak yapiyorlar. tek motorun eksoz ciki$i, bu dairesel yapinin asimetrik hareketi ile istenen yone vektorleme sagliyor. mesela sola donu$te, dairesel yapinin sadece sagindaki cap daraltilip sol taraf sabit kaliyor, tam bu konumda arkadan eksoz ciki$i dairesel degil sagdan kesik $ekilde gorunuyor. (ayin evrelerini hatirlayiniz) bu da sola carpik bir iti$ ile ucagi sola vektorluyor.
matv bir avci jetine inanilmaz akrobatik hareketler yaptirir. mesela matv bir f 16'nin alti hep yeryuzunu gosterirken bir ucan daire gibi kendi ekseninde frizbi gibi dondugu goruntuleri agzim acik izlemi$tim.
lakin cok pahali bir arge sureci sonrasinda ortaya cikan matv cali$malari durdurulmu$tur. cunku hava sava$i'nda getirecegi ustunluk gunumuzde onemini yitirmi$tir. artik her$ey ucagin elektronik kabiliyeti ve ta$idigi muhimmat'in kalitesi ile ilgilidir.
su 27 ile imkansiz hareketleri rahatlikla yapan rus test pilotu yvgeny frolov'a ithafen.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap