ermeni tehciri

• nutuk'tan..
  
  "...
  
  her yerde gösteriler yapılması için yaptığım tebligat tarihinden üç gün sonra, yani 31 mayıs 1919'da harbiye nâzırı'nın şu telgrafını aldım : ingiltere olağanüstü komiserliği'nden bâbıâlî'ye tebliğ olunup harbiye nezareti'ne verilen nota sureti aynen aşağıya çıkarılmıştır :
  
  bugüne kadar gelen raporlardan, 3'üncü kolordu bölgesinde âdî haydutluk olaylarından başka bir şey görülmediği bilinmekle beraber, son notada bildirilen durumlar hakkında özel soruşturma yapılarak sonucunun acele bildirilmesini rica ederim.
  
  31/8/1919 harbiye nazırı şevket
  
  suret
  1- sivas'ın durumu ile orada olup bitenler ve bu şehirde yahut bu şehrin yakınında toplanmakta olan çok sayıdaki ermeni mültecîlerinin güvenliği ile ilgili olarak son günlerde oldukça kaygı verici haberler almış olduğumu siz sadrazam hazretleri'nin yüksek katına bildirmekle şeref duyarım.
  
  2 - bundan dolayı askerî komutanın görev bölgesi içinde bulunan ermenilerin iyi korunması ve hìmayeleri için elden gelen bütün tedbirleri almasını emreder ve herhangi bir şekilde öldürme veyahut kötü muamele olduğu takdirde, kendisinin doğrudan doğruya sorumlu tutulacağını bildiren bir telgrafın yüksek harbiye nezareti'nce adı geçen komutana acele olarak çekilmesi hususunda emir buyrulmasını siz sadrazam hazretleri'nin yüksek şahsiyetlerinden rica ederim.
  
  3 - bu talimata benzer bir talimatın ilgili sivil memurlara da verilmesini ayrıca rica ederim.
  
  4 - memleket içindeki güvenlik bozucu olaylar konusunda siz sadrazam hazretleri'nin yüksek şahsiyetlerinin ne kadar haklı bir endişe içinde bulunduklarını bildiğim için, siz sadrazam hazretleri'nin yüksek şahsiyetlerine ayrıca, işbu uyulacağından eminim.
  
  5 - sözkonusu olan talimatın gönderildiği tarih hakkında verilecek bilginin beni fazlasıyla sevindireceğini bildiririm.
  
  sivas vali vekilliği'nden aldığım 2 haziran 1919 tarihli bir telgrafta da albay demange (dömanj) imzasıyla alınan telgrafta): izmir işgali üzerine, aziziye'de hristiyanlar ölümle tehdit edilmiştir, bu hareket doğru değildir. sizi durumdan haberdar edeyim ki, bu gibi haller müttefik askerleri tarafından ilinizin işgaline yol açar, anlamında ihtarlarda bulunulmaktadır denilmekteydi.
  
  gerçekte, ne sıvas'ta kaygı verici bir durum vardı ve ne de hristiyanların ölümle tehdit edildiği doğruydu. bunları, milletçe yapılmaya başlanan gösterilerden korkuya düşen hrıstiyan azınlıkların, yabancıların dikkatini kendi üzerlerine çekmek için kasıtlı olarak yaydıkları uydurma haberler olarak kabul etmek gerekir. harbiye nezareti'nin nota suretini de içine alan telgrafına verdiğim cevabı olduğu gibi arzedeceğim :
  
  istihbarat çok ivedi
  
  harbiye nezareti yüksek katına
  
  ilgi : 2 haziran 1919 tarihli şifre 3.6.1919
  
  sıvas ve çevresinde eskiden beri bulunan ermenileri ve sonradan gelen mültecîleri yılgınlığa düşürecek hiçbir olay geçmemìştir. ne sıvas'ta ne de çevresinde kaygı verici herhangi bir durum yoktur. herkes sükûnet içinde iş ve güçleriyle meşguldür. bunu kesinlikle bilginize sunar ve sizi temin ederim. bu bakımdan ingiliz notasındaki haberlerin nereden kaynaklandığı bendenizce bilinmek gerekir. izmir ve manisa'nın işgali ile ilgili acı haberler üzerine müslüman halk tarafından yapılan ve hristiyan azınlıklar hakkında hiçbir düşmanlık duygusu gütmeyen toplantılardan belki de bazılarının ürkmüş olması hatıra gelebilir. itilâf devletleri milletimizin haklarına ve bağımsızlığına saygılı kaldıkça, millet de vatanın saldırıya uğrayıp parçalanmayacağından emin oldukça, hristiyan azınlıkların korkuya kapılmalarına hiç bir sebep yoktur. bu konuda devlete karşı her türlü sorumluluğu yüklenir ve buna kesinlikle güven buyurulmasını istirham ederim. ancak, milletin bağımsızlık ve varlığını yok eden ve millî varlığı tehlikeye düşüren işgal, cana kıyma ve zulüm gibi izmir bölgesinde görülmekte olan olayların ve benzerlerinin tekrarlanmasına karşı, ne milletin heyecanını ve içindeki acıları ne de bundan doğacak millî gösterileri engelleyip durdurmak için kendimde ve hiç kimsede bir güç ve kudret göremeyeceğim gibi, bu yüzden çıkacak olayların karşısında da sorumluluk kabul edebilecek ne bir komutan ne bir sivil yönetici ve ne de bir hükûmet tasavvur edebilirim.
  
  mustafa kemal
  
  ..."