cajamarca savaşı

• jared diamond'un "tüfek mikrop ve çelik" isimli eserinde de (bkz: guns germs and steel) belirtildiği üzere aslında 80 bin kişiyi ne ispanyol'ların ateşli silahlarından, ne inka'ların atı evcilleştirmemiş olmasından ne de francisco pizarro'nun katliamlarından kaynaklanmaktadır. zira 80 bin askerin, her ne kadar daha metali işlemekten aciz bir şekilde, tahtadan sopalar ve oklar kullansalar dahi gerçekten de yaklaşık 160 ispanyol asker tarafından imha edildiklerini düşünmek gerçekten gülünçtür. burada dikkat edilmesi gereken asıl nokta tamamen evrimsel süreçtir.
  dönemde amerika'da yaşayan toplumların maruz kaldıkları hastalıklar ile eski dünyadan gelen akrabalarının tecrübe ettikleri hastalıklar alabildiğine farklıdır. avrupalılar geçen binlerce yıl içerisinde bağışıklık kazandıkları hastalıklar elbette ki amerikan halkları için ölümcüldü. kolera, grip, sıtma, kızamık ve suçiçeği bu hastalıklara örnektir. bu hastalıkların transferi hepsi olumlu ya da olumsuz sonuçlara sahip olan tüm yeni dünya-eski dünya değişiminin içerisinde bulunur. (bkz: the columbian exchange)
  her şeyden önce avrupa kara ölüm lakaplı büyük bir veba salgınını tecrübe etmiştir. sırf veba yüzünden sadece 200 yıl önce avrupa nüfusunun üçte biri yok olmuştur. (bkz: black death)
  tam da bu sebeptendir ki 168 adet ispanyol'un 80 bin kişilik inka ordusunu sadece sahip oldukları askeri teknolojiyle yok etmelerinin imkanı yoktur. asıl mesele inka'ların genetik zaafiyetleridir.