mavi yumurta

• büyük dolandırıcılık hikayesinin^*, vurgunu vurmadan önceki son hamlesi olabilir.
  
  yaklaşık bir haftadır çevremden yoğun olarak duyduğum çiftlik bank ve mavi yumurta ile ilgili bir araştırma yapmaya karar verdim.
  çiftlik bank konusu başlı başına incelenmesi gereken bir dolandırıcılık konusu, diğer ponzi scheme örnekleriyle beraber incelersek muadillerine göre işi bir miktar geliştirmiş olduklarını görebiliriz. biraz jet fadıl esintisi görmedim değil, tv reklamı bile vermişler.
  fakat mavi yumurta somut bir konuydu ve çok gerçek duruyordu; yani böylesine büyük bir yalan üzerine kurulu yapının, gerçek ve değerli bir şey yakalamış olması mümkün müydü? derken aşağıdaki araştırmayı yapmış bulundum.
  
  yaptığım araştırma sonucunda elde ettiğim bilgileri hangi bilimsel makalelerden aldığımı aşağıda belirtiyorum. bu noktada medyada aa, iha, dha gibi ajansların mavi yumurta ile ilgili haberler yapıp bu konuyu hiç teyit etmemiş olması çok üzücü, en azından bir fen bilimleri öğretim üyesine veya bir hekime sormamış olmalarını anlamak mümkün değil.
  
  mavi yumurta ile adından da anlaşıldığı gibi kabuğu mavi/yeşil renkli bir tavuk yumurtası kastediliyor. bu yumurta ile ilgili tüm haberlerde hangi cins tavuklardan elde edildiği yazıyor, eksik kalmayıp ben de ekliyorum, araucana ve ameraucana.
  
  mavi yumurta aslında yeni keşfedilmiş bir şey değil. 1 eylül 1977 tarihinde yayınlanmış bir makale var "protein and cholesterol content of araucana chicken eggs"
  makalenin sadece abstract/özet kısmına erişebiliyoruz, tam haline erişim sağlayan varsa paylaşabilir fakat bizim için özet kısımda yazanlar da kafi, ilk cümlenin google translate çevirisi şu şekilde:
  "araucana tavuklarının mavi kabuklu yumurtalarının piyasa yumurtalarına göre daha yüksek protein seviyesine ve daha düşük kolesterol düzeyine sahip olduğuna dair popüler basında yapılan iddiaları çürüten, iki yılda toplanan karşılaştırmalı veriler sunulmuştur."
  buradan anlaşıldığı üzere 1975-1977 yılları arasında yapılan araştırmalar ile mavi yumurta hakkındaki iddialar bilimsel olarak çürütülmüş.
  
  aslında bu noktada mavi yumurta ile ilgili çıkış noktam sadece pazarlama için kullanılan "yüksek protein" gibi argümanlar değildi, daha çok mavi rengin nasıl elde edildiğini merak ediyordum. bilim insanları durur mu, elbette bunun için de bir araştırma yapmışlar "an eav-hp ınsertion in 5' flanking region of slco1b3 causes blue eggshell in the chicken". 24 ocak 2013 tarihinde yayınlanan bu makaleyi ise şu siteden buldum. durum kısaca bir retrovirüsün tavuğun bir genini değiştirerek mavi renk pigment üretebilmesini sağlamasından ibaretmiş. (makale bu kadar basit bir cümleden ibaret değil elbette)
  
  ülkemizde ne zaman konuşulmaya başlandığını araştırınca, haber sitelerinde 2015 yılında bursa'da bir müteşebbisin yetiştirdiği ameraucana cinsi tavuklardan bahsediliyor. örneğin, yeni şafak ve milliyet gazeteleri, haber kaynağı ise iha. muhtemelen o dönem fazla ilgi görmemiş bu haberler.
  
  artık günümüze gelebiliriz...
  çiftlik bank denilen şey ar-ge(!) yaparak duyuruyor: "tesisimiz en verimli ırk olarak literatüre girecek olan çiba ameraucana ırkı ortaya çıkardı". çiba kelimesinin nerden geldiği ise büyük sır!
  tesis veterinerinin şöyle bir açıklaması mevcut:
  "yumurtanın renginin mavi olmasının sebebi hayvanın ırkıdır. tarım bakanlığı laboratuvarları’nda da bu yumurtanın protein değerinin diğer yumurtalara göre yaklaşık 1.5 kat daha fazla olduğunu öğrendik. bu projeyle ilgili bilimsel araştırmalarımızı üniversitelerle birlikte de sürdürüyoruz. analizlerde protein ve selenyum oranının diğer yumurtalara göre daha fazla olduğunu gözlemedik."
  mavi rengin nereden geldiği konusunda makalemiz herkese açık şekilde yayınlanmış, nasıl olduğunu bilimsel olarak bilebiliyoruz; protein meselesini de 1977 tarihli bir makaleden incelemiştik...
  örnekleri arttıralım,
  gazetesi mavi yumurta artık türkiye'de! – sözcü
  protein ve selenyum kaynağı mavi yumurta türkiye'de üretilecek - hürriyet
  mavi yumurta türkiye'de üretilecek - habertürk
  dünyanın en büyük mavi yumurta damızlık tesisi açılıyor - milliyet
  mavi yumurta türkiye'de üretilecek - sabah
  
  burada hakkını yemeyeyim araştırmacı gazetecilik örneği, kaynak veren bir yerel website^* buldum malesef,
  mavi yumurtanın farkı nedir? - yeniakit
  alıntı yapmak istemiyorum; çünkü yanlış bilgiyi bu satırlarda tutmak istemiyorum. fakat belirteyim satır aralarında (jacob ve miles, 2000) ve (hargis, 1988) şeklinde iki kaynak belirtmişler, en altta ise 'kaynak : ege üniversitesi ziraat fakültesi zootekni bölümü' yazıyor. notasyonları nedeniyle bu kaynakların ne olduklarını anlamam biraz zaman aldı ama mevzubahis makalelere de ulaştım. yanılmıyorsam şunlardır:
  (jacob ve miles, 2000) -> designer and specialty eggs
  (hargis, 1988) -> modifying egg yolk cholesterol in the domestic fowl
  elbette ikisinin de içinde yeniakitte belirtildiğinin aksine mavi yumurtanın sıradan yumurtalardan bir farkı olmadığı belirtiliyor.
  
  entry içinde makale linklerini verdiğim için ayrıca bir kaynakça bölümü hazırlamaktan vazgeçtim. talep gelirse uğraşılabilir ama zaten kıymetli vaktimden uzunca bir süreyi bu konuya ayırdım. insanların bilinçlenmesi için daha fazla delile gerek olduğunu şimdilik düşünmüyorum.
  
  tl;dr
  tamamen uydurma verilerle şişirilen mavi yumurtanın besin değeri olarak sıradan yumurtadan hiçbir farkı yoktur. kolesterolün düşük çıkmasının nedeni yumurtanın boyut olarak küçük olmasıdır, bu yüzden standart yumurtaya göre değer düşük çıkmaktadır. yumurta mavi rengini de bir virüsün, tavuğun genlerini değiştirmesi sonucu almaktadır.