kıbrıs barış harekatı

• birinci safhası 20 temmuz 1974 tarihinde başlayan harekat, kıbrıs'taki faşist cuntanın devrilmesi dolayısıyla başlangıçta dünya genelinde olumlu karşılanmıştır. ancak birinci harekatın ardından girne-lefkoşa hattında oluşan cebi genişletmek için 14 ağustos'ta ikinci bir harekatın yapılması dünya genelinde bir tepkiye dönüşmüştür.
  
  en önemli aşaması oramiral kemal kayacan komutasındaki deniz kuvvetleri tarafından icra edilen çıkarma harekatıdır. önce tcg adatepe, tcg mareşal fevzi çakmak ve tcg kocatepe muhripleri, çıkarmanın doğu sahillerinden yapılacağı izlenimini yaratmak üzere magosa limanını bombalamıştır (bkz: aldatma harekatı) . daha sonra uçakların bombardımanı sürerken muhriplere, saat 07.05'de, beşparmak dağları ile lefkoşa arasındaki ovalık araziye paraşüt birliklerinin inmeye başladığı mesajı iletilmiştir. bu sırada girne açıklarına gelen gemilere sahildeki kaleden top ve uçaksavarlarla ateş açılmaya başlanmıştır. kaledeki direnç, o sırada bölgede bulunan hava kuvvetleri komutanlığı'na bağlı uçakların gerçekleştirdiği hava taarruzları ve gemilerin top atışları ile aşılmıştır.
  
  çıkarmanın yapılacağı arazi ve çevresindeki tahkimatlara yönelik kara bombardımanı harekatının başlatılması emri geldikten sonra, gemiler kıyıya iki mil kadar yaklaşmıştır. bu sırada kıyıdan biraz uzakta olan ve otel olduğu sanılan beyaz bir binada hareketlilik olduğu fark edilmiş, söz konusu yapıya tcg kocatepe ve tcg mareşal fevzi çakmak muhriplerinin 127 mm'lik mk 38 toplarıyla ateş açılmıştır. bunun sonucunda, özellikle kocatepe muhribi'nin salvolarıyla binanın ikinci ve üçüncü katı arasında bir delik açılmıştır. bu sırada, binadan gemilere yönelik olarak açılan ateş de kesilmiştir.
  
  diğer yandan, sahildeki başka tahkimatlardan da gemilere yönelik tanzim atışları yapılmış, ancak tahkimatların yerleri gemilere yönelik bu top atışlarının namlu alev izinden tespit edilerek, ilgili unsurlar etkisiz hale getirilmiştir. sahilden açılan ateş sonucu tcg mareşal fevzi çakmak muhribi isabet alırken, kurmay yarbay güven erkaya komutasındaki tcg kocatepe zig zag çizerek yaptığı hızlı manevralar sayesinde isabet almamıştır.
  
  bu sırada liman önünde konuşlu olan tcg adatepe, iki rum hücumbotu ile temas sağlamıştır. botlardan biri, hava kuvvetleri komutanlığı'na bağlı bir uçağın taarruzu sonucu etkisiz hale getirilirken, diğeri de tcg adatepe'nin top atışı ile vurulmuştur. daha sonra da, tcg ertuğrul'da konuşlu bulunan ve geminin bordasından sarkıtılan halatlarla lcvp botlarına binen, deniz piyade alay komutanı yarbay neşet ikiz komutasındaki unsurların plaja intikaliyle çıkarma harekatı başlamıştır. çatışmaların ardından, köprü başı tutulunca, tcg ertuğrul, içindeki zırhlı unsurların intikali için baş tarafındaki kapaklarını açmak üzere kıyıya yanaşmıştır.
  
  girne sahili ele geçirildikten sonra, beşparmak dağları ve çevresinde mevzilenen rum birliklerine karşı, helikopterlerle dağ komando birlikleri bölgeye intikal etmiş, buradaki muharebelerin başarıyla sonuçlanmasının ardından, ovaya inen paraşüt birlikleri ile, girne'deki amfibi birlikleri arasındaki bağlantının kurulması sonucunda ve 22 temmuz 1974'te birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nin ateşkes çağrısı ile harekatın birinci safhası tamamlanmıştır. 23 temmuz 1974 tarihinde de kıbrıs'taki faşist cunta yıkılmıştır.
  
  25 temmuz 1974 tarihinde cenevre'de barış görüşmeleri başlamıştır. bülent ecevit adanın yüzde 30'una tekabül eden, kendi güvenlik gücü ve belediyesi bulunan beş türk kantonunun kıbrıs cumhuriyeti içerisinde ihdas edileceği bir konfederasyon önerisinde bulunmuş, ancak makarios'a vekalet eden glavkos klerides bu öneriyi kabul etmemiştir. öte yandan, türkiye'nin işgal alanını genişletmesini önlemek için, ingiltere dışişleri bakanı james callaghan da türklerin girne-lefkoşa hattında oluşturduğu ve 39 bin askerin bulunduğu cebin etrafındaki hatta birleşmiş milletler, ingiltere ve abd askerlerinden oluşan kuvvetlerin yerleştirilerek kuşatılmasını önerdiyse de, henry kissinger buna yanaşmamıştır. günlerce süren görüşmeler bir türlü sonuçlanmadığından, adaya çıkan türk askerleri dar bir alanda saldırıya açık halde beklediğinden ve adanın diğer bölgelerinde bulunan türkler tehlike altında olduğundan ve konfederasyon önerisi kabul edilmeyip durum sürüncemeye bırakıldığından türkiye ikinci harekatı başlatmış ve atilla hattı'na kadar güvenlik bölgesi genişletilmiştir.
  
  burada abd'nin sergilediği ikircikli tutum, özellikle de abd dışişleri bakanı henry kissinger'in, türkiye'nin o dönemde washington büyükelçisi olarak görev yapan melih esenbel ile yaptığı görüşmede "neden çekiniyorsunuz? amerika birleşik devletleri, sadece ortadoğu'da değil, kıbrıs'ta da güçlü bir türkiye istiyor" şeklindeki sözleri etkili olmuştur.