holokost

• tek bir kisinin istegiyle yuz binlerce insanin olduruldugu olay^*. "nasil olur" diye diye sebebini de bulmus bulunuyorum;
  
  stanley milgram'in otoriteye itaat deneyi:
  
  27 yasindaki psikoloji profesoru stanley milgram, haziran 1961'de gazeteye verdigi bir ilanla okurlari hafizayla ilgili bilimsel bir deneye cagiriyordu. ama deney gercekte gorundugu gibi degildi. katilimcilara, deneyin, cezalandirilmanin ogrenme ustundeki etkisi ile ilgili oldugu soylendi. katilimcilar, vucuduna elektrotlar baglanmis bir adami izleyebilecekleri bir odaya alindi ve kendilerine, bu tellerin adama aci veren bir elektrik soku verecegi anlatildi. katilimcilara anlatilan senaryoya gore, katilimci "ogretmen", elektrige bagli adamsa "ogrenci" oluyordu. ogretmen rolundeki kisiden ogrenciye bir dizi eslesmis kelime gruplari okumasi ve ogrenciden bunlari dogru sekilde saymaya calismasi istendi. yaptigi her hata icin ogretmenin ogrenciyi, uzerinde 15'ten 450 volta kadar etiketler olan, son ikisinde ise volt derecesi belli olmayan "xxx" seklinde etiketlenmis elektrik anahtarlarini kullanarak cezalandirmasi gerekiyordu.
  
  yani katilimcilar, gorevlerini elektrige bagli adam hata yaptiginda ona ceza vermek oldugunu, boylece "cezanin ogrenme uzerindeki etkisini" kanitlayan deneye hizmet ettiklerini saniyorlardi. halbuki deneyin amaci apayri bir seydi.
  
  ogrenciden bir duvarla ayrilan ogretmen, yan tarafta her elektrik soku verilisinde onun acidan bagirisini duyabiliyordu. ogrencinin istirabi artinca, katilimcilarin cogu duruma karsi ciktilar; ama kendilerine sorumlulugun tamamen arastirmaciya ait oldugu ve devam etmeleri gerektigi soylendi. gercekten de, bu insanlarin %65'i, ogrencinin cigliklarinin yerini rahatsiz edici bir sessizligin aldigi "xxx" noktasina kadar devam ettiler. deney tamamen sona erdiginde katilimcilara isin gercegi aciklandi: ogrenci rolundeki kisi gercekte bir aktordu ve aslinda kendisine hic elektrik verilmemisti.
  
  milgram bu deneyle, eger sorumlulugun otoriteye atilabilecegine inanirlarsa, siradan insanlarin yabanci bir insana olum noktasina kadar kotu davranmaya ikna edilebilecegini gosterdi. o kadar ss subayinin niye rahatsiz olmadan (rahatsiz olmus olsalar bile karsi cikmadan) bunca insani olume gonderdigini anlamamiza yardimci oldu.