deus sive natura

• lat. tanrı ya da doğa. baruch spinoza için önemlidir bu önerme. ayrıca nietzsche'nin felsefesini spinoza'nın felsefesinden ayırt edenin ne'liği için de önemlidir. spinoza'nın bu din'den azade monist tavrının 'tanrı'sı ile nietzsche'nin spinoza ile arasındaki ilişki benzeşiktir. yani iki ilişkide de hem bir şeyler güçlü bir şekilde yadsınmakta hem de bu yadsıma, yadsımadan önceki olurlamanın üzerine kurulmaktadır.
  
  şimdi spinoza'nın 'tanrı ya da doğa'sını tavzih edecek olursak, bir nevi şunu demek istemektedir; tanrı adlandırılışındaki haliyle değil tanrısallığının edimleriyle tanrı'dır. yani doğa, tanrısal edimlerle devinendir. doğa, tanrı'ya, tanrı doğa'ya içrektir.
  ve bu içreklikte, iradesel bir ereksellik mevcuttur.
  
  işte bu 'iradesel ereksellik' kısmında nietzsche spinoza'dan ayrılır. bu ayrı'lık, spinoza'nın iradesi ile nietzsche'nin güç istenci'nin ayrı'lığıdır.
  önce aynılıklarından bahsedelim;
  
  spinoza'nın iradesi de nietzsche'nin güç istenci de bir 'iktidara yönelim'i tazammun etmez.
  spinoza'nın iradesi de nietzsche'nin güç istenci de bir dinamo misalidir. isteme'nin istemeklik özüdür, ne istediği değildir.
  
  bu aynılıkların nietzschece farklılaştığı nokta ise spinoza'nın isteme'nin istemek özlü iradesi kendiliğinden bir yönelimsel iradeye sahipken, nietzsche'nin güç istenci entropiktir, kaotiktir.
  
  spinoza hem deus sive natura hem de natura sive deus'u benimserken bu iki yönlülüğe de bir görünmez direksiyon eklemlemiştir. direksiyonu aşikâr etmez ama varlığını da yadsımaz. tıpkı tanrı düşüncesinin muhtevası gibi.
  
  lâkin gott ist tot!
  nietzsche, spinoza'yı eski tanrılara özlem duymakla suçlar. tanrı ya da doğa değil. sadece doğa, sadece bengidönüşsel doğa vardır.
  
  '' evren devamlı bir dönüş olarak, -ki o kendini sonsuz kere tekrarlamıştır- oyununu in infinitum(ebediyen) oynayacaktır. bu konsept asla mekanik bir konsept değildir. öyle olsa idi özdeş olan hallerin sonsuz geri dönüşünü şart koşmayacaktı, tersine bir nihai durumu şart koşacaktı. evren böyle bir 'son duruma' ulaşmadığından mekanizm, bize yetkin olmayan ve sadece zamanı sınırlı varsayım olarak geçerlileştiren bir durumu sunar.
  ve evrenin benim için ne olduğunu biliyor musunuz? onu size kendi aynamda göstereyim mi? bu evren:
  
  başlangıcı ve sonu olmayan içten bir canavardır. gücün sabit, demirden bir büyüklüğüdür, o ki ne daha büyük, ne de daha küçük olur, kendini tüketmez, sadece değişir, bütün olarak değişmeyen bir bütünlükle, harcamaları ve kayıpları olmayan bir bütçedir, ama aynı zamanda artması ve kârı da olmaksızın, sınırı tarafından kuşatılmış gibi hiçlikle çevrilmiştir, bulanık olmayan bir şey, israfı olmayan bir şey, sonsuz bir uzamsal olmayan tersine belirli bir güç belirli bir mekansallıktadır, herhangi bir yerde 'boş' olan bir mekana değil tersine her yerde 'boş' olan bir mekana değil, tersine her yerde güç olarak, gücün ve güç dalgalarının aynı zamandaki oyunu olarak ve bir çok şeyi buraya yığarak ve aynı zamanda azalarak, içinde fırtınalaşan, taarruz eden, ve kabaran güçlerinin bir denizidir, içinde ebediyen değişerek, ebediyen geri çekilerek, geri dönüşün muazzam yıllarıyla, şekillendirmelerinin med-cezirleri ile, en basitinden en çeşitlisine dışarı sürüklenerek, en sessizinden, en donmuşundan, en soğuktan dışarı çıkarak en korlanan ateşin içine, en vahşi olanın içine, kendi kendisine çelişenin içine, uyumun sevincine kadar çelişkilerin oyunundan doğarak, kendi kendisini evetleyerek, yollarının ve yıllarının bu eşitliği içinde ebediyen tekerrür edecek olan olarak kendisini kutsayarak, hiç bir doyum, hiç bir bıkkınlık, hiç bir yorgunluk tanımayan bir oluş olarak, kendini ebediyen yaratanın ve kendini ebediyen tahrip edişin bu diyonizyak dünyası, çift şehvetlerin, yapmak ve yıkmakların bu esrarengiz dünyası, benim iyi ve kötünün ötesindedir dediğim, eğer devr-i daimin mutluluğunda bir hedef bulunuyorsa, hedefsiz olarak, eğer bir daire kendine iyi niyetle malikse, iradesiz olarak, bu dünya için bir isim duymak ister misiniz?
  
  bütün muammaları, bilmeceleri için bir çözümleme? sizin için de, en gizli anlarınız için de, en güçlü olanlarınız için de, en yarıgecemsi olanlarınız için de;
  bu dünya kudrete yönelik 'iradedir'. ve bunun dışında hiçbir şey değildir. sizin kendiniz de kudrete yönelik bu 'iradesiniz'. ve bunun dışında hiçbir şey değilsiniz! '' ^*