ebu'z-ziya tevfik

• osmanlı gazeteci ve yayıncı. asıl ismi mehmet tevfik. maliye sergi kalemi memurlarından hasan kamil efendi'nin oğlu. cevriye kalfa sıbyan mektebi'ni bitirdi. babasını küçük yaşta yitirince öğrenimini bırakarak maliye sergi kalemi'nde çalışmaya başladı. özel dersler alarak kendisini yetiştirdi. 1864'te ruzname-i ceride-i havadis gazetesinde yazmaya başladı.
  
  namık kemal ve şinasi ile tanıştıktan sonra yeni osmanlılar cemiyeti'ne girdi. tasvir-i efkar, terakki, diyojen, hayal, çıngıraklı tatar, hakayikü'l-vekâyi gibi gazete ve dergilerde yazılar yazdı. şûray-ı devlet (danıştay) üyeliğine seçildi. 1872'de bu görevden ayrılarak kendisini tümüyle yazmaya verdi. namık kemal, reşad ve nuri beylerle 1872'de "ibret" gazetesini yayınlamaya başladı. 1872'de "hadika" isimli bir günlük gazete, 1873'te "salname-i hadika" isimli özel bir yıllık çıkardı. 1873'te günlük "sirac" gazetesini yayınladı. 1873'te namıl kemal'in "vatan yahut silistre" oyununun sahnelenmesinden sonra çıkan olaylar nedeniyle rodos'a sürüldü. sürgün yıllarındaki yazılarında "ebüzziya" (ziya'nın babası) imzasını kullandı. 5'inci murat'ın tahta çıkmasından sonra bağışlandı. 1876'da istanbul'a döndü. aynı yıl kanun-i sani'nin (anayasa) hazırlık çalışmalarına katıldı.
  
  1877'de bosna mektupçuluğu'na atandı. 1878'de yurda dönüşünden sonra "salname-i ebüzziya" isimliği yıllığı yayınlamaya başladı. bu yıllığı "salname-i kameri, rebi-i marifet, nevsal-i marifet" ve "takvim-i ebüzziya" adlarıyla 1900'e kadar çıkardı. 1889'da kadınlar için "takvimü'n-nisâ" adlı bir yıllık daha çıkardı.
  
  1880'de "mecmua-i ebüzziya" dergisini çıkarmaya başladı, 1882'den sonra "kitaphane-i meşahir, kitaphane-i ebüzziya" adıyla iki dizi halinde kitaplar yayınladı.
  1881'de "matbaa-i ebüzziya" adıyla modern bir basımevi kurdu. gazetecilik ve yayıncılığının yanısıra usta bir hat ve süsleme sanatçısı. 1891'de sanayi mektebi müdürlüğü'ne, 1894'te şûra-yı devlet bidayet mahkemesi üyeliğine getirildi. çeşitli gerekçelerle birkaç kez tutuklandı. 1900'de konya'ya sürgüne gönderildi. 1908'de ikinci meşrutiyet'in ilanından sonra istanbul'a döndü. aynı yıl ittihat ve terakki adayı olarak antalya mebusu seçildi. 1909'da "le courrier d'orient" gazetesini yayınlamaya başladı. şinasi'nin yayınladığı tasvir-i efkâr'ı "yeni tasvir-i efkâr" adıyla çıkardı. kırka yakın telif ve çeviri kitabı bulunmaktadır.
  
  (bkz: tanzimat edebiyatı)