mürur tezkeresi

• mürûr (ar.) geçme, geçiş + tezkere ^* (ar.) pusula, izin kâğıdı.
  pasaportun atası diyebileceğimiz bu seyahat izinlerinin osmanlı devleti'ndeki ilk örneği fatih sultan mehmet'in il can mektubileridir. amaç ve kapsam mevcut konjonktüre göre farklılaşmakla (+/-) birlikte genel olarak halkı kontrol etmek, iç güvenliği sağlamak, istanbul'a doğru artan göç hareketini kısıtlamak, vergiyi denetlemek, isyancıları ^* ve silahlı kişileri belirlemektir.
  ikinci mahmut döneminde amaçlar ihtisab ağalığı nizamnamesi'nde (1826) açıkça belirtilmiştir. yukarıdaki maddelere ek olarak işsiz, başı boş kimseler ve yeniçeriler istanbul'dan uzaklaştırılmaya çalışılmıştır. 1841'den sonra ise bu tezkereyi alabilmek için ''iki şahit'' gösterme şartı getirilmiştir. sınırlar içindeki hiçbir seyahat izinsiz gerçekleşemeyecekti. kural osmanlıyı ziyaret etmek isteyen pasaport sahibi yabancılar için de geçerliydi.
  
  mürur tezkerelerinde kişinin eşkal bilgileri, sağlık durumu, seyahat amacı, mesleği, geldiği- gideceği yer, silahının olup olmadığı yazılıdır. bir yıl geçerli şöyle bir belgedir. (bunu avustralya'da yaşayan bir italyan gönderdi.)
  ikinci meşrutiyet'in ilanından sonra 1910 yılında yürürlükten kaldırılmıştır.
  
  ''mürûr tezkeresi, 19. yüzyılın sürecindeki ihtiyaçlarla daha doğrusu gözetleme pratiklerinin ürünüdür. bu uygulamayla devlet/siyasi elit, eşkâl tespit etme, bireyi tanımlayarak onu kategorize etme, hakkında bilgi depolama imkânı elde etti.'' diyor nalan turna hoca. konuya alakadar olanlar seyahat göç ve asayiş belgeleri kitabını okuyabilir.