celali isyanları

• kendini mehdi ilan eden "bozok'lu celal" milletin şevksizliğinden faydalanarak kendiye yer yapmış, 20 bin kişilik bi kitle oluşturmuştur. "dünyayı ele geçirmeyi" kafasına koymuş ve buna inanmış celal, şiilik bu hareketinin şiilik adına olduğu yaftasını da öne sürmüş, ayrıca kendisinin ve güruhunun önüne çıkan herkesi talan etmiş, gül gibi serdarları katletmiştir.
  
  neticesinde bunnarın üzerine bi ordu gönderilmiş ve bozoklu celal'in kellesi kesilip, ele-güne karşı sergilenmiştir. lakin 20 bin kişi binlerce can almıştır, ölen ölmüş kalan sağlar öksüzdür.
• bu isyanın bi de teqrarı wardır; kayseri'yi ele geçiren ve kendine "halim şah" diyen bi adam uzun süre direnmiş solmaz yiğitleri zelil etmiştir.
• kökü xvi. yüzyılda yavuz dönemine kadar çıkan ayaklanmalardır. yavuz döneminde isyan eden yozgatlı celal'in adıyla anılan bu ayaklanmalar, genel olarak anadolu'da çıkan isyanlardır. celaliler, devlet gücünü tehdit edebilecek güce ilk kez i. ahmet döneminde ulaştılar. bunda iii. mehmet'in avusturya seferi (haçova) sırasında ordudan kaçan bir grup yeniçerinin anadolu'ya geçerek celalilere katılmaları da rol oynadı. ayrıca geleneksel yetişme biçimleri bozulan leventler de karaya çıkıp celalilere katılmaya başladılar. celalilerin çoğalması merkezi yönetimin bozulmasıyla yakından ilgilidir. bozulan yönetim, tımar ve zeametlerin dağıtımında adalet ilkelerini çiğnemiş, rüşvet ve haksızlıklar da celali ayaklanmalarının temel nedenini oluşturmuştur.
  xvii. yüzyıldaki başlıca celaliler şunlardır: karayazıcı abdülhalim, canbolatoğlu, kalenderoğlu, tavil ahmet, abaza mehmet, abaza hasan, kör mahmut, gürcü nebi, katırcıoğlu, vardar ali, ibşir paşa...
  
  (final dergisi tarih el kitabindan)
• tek bir isyan değil 16. yüzyıl sonu 17. yüzyıl başı ayaklanmaları için kullanılan generic bir terimdir.
• osmanlı yönetiminden illallah demiş türkmenlerin zıvanadan çıktığı nokta
• osmanlı devleti'nin başına çok iş açmış tesiri onlarca yıl sürmüş olan isyanlar zinciri.
  aslında ilk isyan yavuz sultan selim döneminde binlerce taraftarı ile ayaklanan yozgatlı celal tarafından çıkarılmış, kısa sürede bastırılmıştır.ancak anadolu'da meydana gelen iç isyanlar ve karışıklıklara yine celali isyanları denildi. sultan birinci ahmed döneminde celali isyanları tekrar patlak verdi.
  
  bunların en önemlileri tavil ahmed, canbolatoğlu, kalenderoğlu, deli hasan ayaklanmalarıdır.
  
  dönemin sadrazamı kuyucu murat paşa'nın ısrarlı ve sert politikaları sonunda celali isyanları zor da olsa bastırıldı.
• cemal süreya der ki:
  "şelaleye düşmüştür
  zeytinin dali
  celaliyim
  celalisin
  celali..."
  yani böyle güzel anlatım olur.
• feodal kalıntıların ezdiği halk, hem yoksulluk hem cehalet içinde,inanç bezirgânlarının elinde oyuncak olmuş. aşiret kavgaları, soygunlar, baskınlar, rüşvet, irtikab, vurgun, tefecilik almış başını yürümüş. de ja vudemezse insan buna, başka ne der!
• (bkz: celali isyani)
• topu topu 110 yıl suren osmanlı isyanlarıdır ,bu sure zarfında anadolu genelindeki turkmen nufusundaki azalma dusunulmeye bile degmez.