lavrentiy pavloviç beria

• sovyet politikacı, sovyet güvenlik sekreteri ve sovyet gizli polisi şefi. bakü'de mühendislik eğitimi alırken, mart 1917'de bolşevikler'e katıldı.
  
  1919'da azerbaycan sovyet demokratik cumhuriyeti güvenlik servisi'nde çalıştı. 1920 ya da 1921'de bolşeviklerin asıl gizli polis gücü olan çeka'ya katıldı. bu sırada menşevik kontrolünde olan gürcistan demokratik cumhuriyeti'nde bolşevik ayaklanması oldu ve daha sonra kızıl ordu burayı istila etti. çeka şiddetli çatışmalardan sonra menşeviklerin varlığına son verip gürcistan scb'yi kurdu. 1922'de gürcistan kolu çeka başkanlığından ayrılarak ogpu'ya geçti. 1926 yılında ogpu başkanı oldu.
  
  kafkasya bölgesinde üstlendiği parti sorumluluğunun artmasıyla beraber 1934 yılında merkez komitesi'ne seçildi. sergey kirov'un aynı yıl öldürülmesinden sonra yapılan tasfiye hareketinde yer aldı. stalin tarafından moskova'ya çağrılarak içişleri halk komiserliği nkvd'nin başına getirildi.1939 yılında politbüro aday üyesi oldu. 1939 yılında nazi almanya'sının polonya'yı işgal etmesinden sonra alman-sovyet saldırmazlık paktı kapsamında kızılordu polonya sınırını geçti. bu sırada yakalanan ve tutsak edilen polonyalı subaylar ve esir askerler, hapise atılırlar. nkvd'nin en bilinen kapsamlı eylemi tutsak alınan polonyalı asker, subay, arazi sahibi, entelektüel, memur, akademisyen, profesörlerden oluşan savaş esirlerinden yaklaşık 22,000 inin katledilmesi olayıdır (katyn katliamı). 1990 yılında mihail gorbaçov, polonya devlet başkanı leh walesa'ya stalin imzalı katliam emir belgelerini bizzat sunarak resmi anlamda bu katliamı stalin dönemi katliamlarından biri olarak suçlamıştır.
  
  savaş sırasında devlet güvenlik komitesi başkanıydı. nkvd bünyesinde sorumlu olduğu cezaevlerindeki mahkûmları cephe gerisinde inşaat işlerinde çalıştırmış ve büyük projeleri tamamlamıştır. ayrıca ilerleyen nazi işgali sırasında alman kuvvetleriyle işbirliği yaptığını iddia ederek kırım ve kafkasya türklerinin orta asya'ya ve sibirya'ya sürülmesini; cephe gerisinde sabotaj gerçekleştiren ve troçkist olduğu sanılan kişi ve organizasyonların yok edilmesini emretti. türk ve kafkas halklarının sürgünü stalin'in ölümü sonrasında 1956 yılında sona erdirilmiş ve sürgündekilere iade-i itibar edilmiş ve yurtlarına dönmesine müsaade edilmiştir.
  
  1944 yılında temelleri atılan atom bombası üretim projesinin başkanlığını yaptı. igor kurçatov önderliğindeki bilim adamları arzamas-16 adı verilen gizli bir köyde nükleer silahı geliştirirdi. plana önemli katkılar abd'nin atom bombası projesinde çalışan alman asıllı bilim adamı klaus fuchs tarafından sovyetler birliğine iletildi. proje başarılı oldu ve sscb ilk başarılı nükleer denemesini 29 ağustos 1949 tarihinde gerçekleştirdi.
  
  ıı. dünya savaşı'ndan ve özellikle josef stalin'in 1953 yılında ölümünden sonra, başbakan yardımcılığı yaptığı dönemde molotov ve kaganoviç'le kruşçev'a karşı bir gruplaşma içine girdi. sovyetler birliği egemenliğinde olan doğu almanya'nın sovyetler'e verdiği ağır yükten dolayı, buraların abd'ye verilerek batı almanya'yla birleştirilmesi taraftarıydı. 1953 yılında kruşçev ve mareşal georgi jukov'un örgütlenmesi sonucu tutuklandı ve bugüne kadar halen aslı kanıtlanamamış çeşitli suçlarla suçlandı. stalin'i öldürdüğüne dair beria'dan hep şüphelenildi. vyaçeslav molotov yayınladığı siyasi anılarında; stalin'i beria'nın zehirlemiş olabileceğini söylese de konu hakkında kesin bir yargıda bulunmaz. stalin'e en yakın devlet görevlisinin beria olması kruşçev'in stalin'e saldırmadan önce asıl düşmanını ortadan kaldırarak bir nevi "ön hazırlık" içinde olduğuna dair ipuçları vermektedir. aralık 1953'te tutuklanmasının hemen ardından yargılanarak ölüme mahkûm edildi ve idam mangası tarafından kurşuna dizilerek öldürüldü.
  
  beria hakkında özellikle o öldükten sonra yapılan sayısız suçlama bulunur. bunların arasında tecavüz, keyfi adam öldürme, işkence vb. sayılabilir. bu iddialar oğlu sergo beria tarafından yazılan eserde reddedilmiştir. beria hakkındaki karalamalar stalin'e atılan asılsız iftiralarla birleştirilir ve stalin zamanı gerçekleştiği ve bugün halen kanıtlanamamış "kızıl terör" iddialarında "suç ortağı" olarak damgalanmaktadır. stalin'in ölümünden sonra uygulamaya çalıştığı batı ile yakınlaşma ve liberalleşme siyaseti ise 1985 yılında komünist parti genel sekreteri olan mihail gorbaçov'un uygulamaya çalıştığı karşı-devrimci politikalara benzetilmektedir.
  
  (bkz: çeka)
  (bkz: kgb)
  (bkz: sovyetler birliği)