self serving bias

• insanlarin imajlarini korumak adina icine dusebildikleri bir yanlilik cesidi. egolarini korumaya yarar. basarisizliklarindan cok basarilarinin sorumlulugunu almaktir. soyle orneklenebilir: diyelim poker oynuyorsunuz. kazandiginiz zaman "ben superim" dediginiz gibi kaybettiginiz zaman "basarisizligimdan oldu" diyememenizdir. "sansim yaver gitmedi" demektir adeta. ya da en tipik ornek sinav ve ogrenciyi dusunelim. sinavdan iyi alinca sinavin gercekten ogrenciyi iyi sinadigini ve adil oldugunu deklare ederken kotu not alinca "hoca cok kazik sormus" demektir. kendini degerlendirmeyi ogrenememis insanlarda daha cok gorulur. mesela turklerde feci sekilde bu yanlilik goze carpar. turke bisey olmaz mantigi yani.
  
  cesitleri de vardir bunun. bir deney anlatayim.
  
  mesela ilac ve entelektuel performans etkilesimli bir deney yapilmistir. deneye katilan insanlara tahmin ederek ve mantik yuruterek cevaplarini bulabilecegi sorular sorulmustur. sorular sorulan her kisiye deney sonunda "tebrikler, en yuksek puani siz aldiniz" denilmistir, oyle olmadigi halde. bir sinav daha yapacaklarini soylerler fakat bu sinav ilacli olacaktir. ilaclardan birinin entelektuel performansi arttirdigini soylenirken digerinin de dusurdugu soylenmistir ve deneye katilan kisilerden bu iki ilacin arasindan bir secim yapmalari istenmistir. ve neredeyse hepsi performanslarini dusurecek ilaci secmistir. cunku nasi olsa en iyi puani aldilar, zeki olduklari kanitlandi. simdi basarisiz olursalar sucu da ilaca atacaklar. sinsiler.
  
  (berglas & jones, 1978)