oregon

• yuzolcumu olarak turkiye'deki marmara, akdeniz ve ege bolgelerinin toplami buyuklugunde olmasina ragmen nufusu sadece 4 milyon olan, abd'de dogasi en iyi korunan, tum kanunlarin "dogayi koruyalim" mantigiyla yapildigi ve 1600'lerde beyaz insan ilk ayak bastiginda ne kadar ormana sahipse hala o kadar ormana sahip olan belki de tek abd eyaleti olan guzel eyalet. bu eyaletin cografi ve kulturel olarak avrupa'daki karsiligi olsa olsa norvec olmalidir ve eyaletin norvec'e gore bazi artilari da mevcut. ornegin iklimi cok daha yumusak ve kisin aylarca gece karanligina burunmuyor.
  
  son donemde bu eyalet ozellikle portlandia dizisiyle beraber inanilmaz bir popularite kazandi. california'da kalabaliktan, hava kirliliginden, pahaliliktan ve yuksek suc oranlarindan bikan amerikalilar buraya akin etmeye basladi. simdi de sosyal medyada "yeter artik, oregon'u ovmeyin, herkes buraya tasinmasin" geyikleri donmeye basladi (google'da "stop telling people how great oregon is" diye aratinca suruyle materyal cikiyor). yine de insan bu eyaleti ovmeye doyamiyor.
  
  gunluk hayatta her gun gecilen yollarin bile soyle oldugu bir eyalet ovulmez mi? http://goo.gl/skv2bf
  
  (bkz: sagol canim ovdum de geldim)
  
  https://pbs.twimg.com/media/avl0pyjcaaey-zh.jpg
  
  oregon'u abd'nin belki de en yasanabilir eyaleti (ve dunya'nin en yasanabilir yerlerinden biri) yapan bazi sebepler:
  
  1.) havasi ne cok soguk ne cok sicak. okyanus kenarinda oldugu icin havasi yaz-kis iliman ve yumusak olan oregon zaman zaman cok yagmur aldigi icin elestirilse de komsusu olan california'daki gibi kuraklik ve su sikintisi cekmemesi buyuk bir avantaj. yazin hava sicakligi 25-30 civarinda dolasiyor ve abd'nin cogu bolgelerini saran bunaltici sicaga burada rastlanmiyor. kisin da ulkenin onemli bir kismi -10 -20 gibi soguklarla bogusuyorken oregon'da hava 10 derece civarinda seyrediyor. yilda toplam 5 gun klima kullaniyoruz, 10 gun kadar isitici kullaniyoruz ve geri kalan 350 gun gayet oda sicakliginda yasaniyor.
  
  2.) oregon'da eyalet tarafindan ozel olarak belirlenmis toplam 2 bin kamp alani var. her haftasonu eyaletin baska bir kamp merkezinde takilsaniz tum yerleri tamamlamaniz 38 yil suruyor. ozellikle doga tutkunlari icin eyalette yapilacaklar bitmek tukenmek bilmiyor. nike, adidas, columbia gibi sirketlerin ana uslerinin burada olmasi bile bazi seyleri aciklar nitelikte. eyaletin herhangi bir yolunda ilerlerken karsiniza cikan her 3-4 aractan birinin arkasinda karavan olmasi sizi sasirtmasin. eyalette o park senin, bu park benim gezen ve omrunu buna adayan binlerce insan var.
  
  3.) oregon abd'nin politik olarak "kurtarilmis bolgelerinden" biri. burada cumhuriyetcilere yok denecek kadar az oy cikiyor ve eyaleti 30 yildir demokratlar yonetiyor. eyaletin su anki valisi kate brown sadece abd'deki nadir kadin valilerden biri degil ayni zamanda bir lezbiyen. 2000'li yillarda portland'in her yerinde bush karsiti pankartlar ve dovizler gormek mumkundu. mesela 2004 yilinda sehrin en islek caddelerinden birinde devasa bir pankart uzerinde bush ve hitler'in yanyana resimlerinin altinda "same shit, different asshole" yaziyordu ve bu pankarti kimse kaldirmaya calismadi. ayrica abd genelinde secime katilim orani %50'lerdeyken oregon genelinde %64, portland civarinda %70'in uzerinde. yani halki bazi konularda abd ortalamasina gore daha bilincli ve katilimci.
  
  4.) oregon abd'de agaclarin en yogun ve en uzun boylu oldugu eyalet. burada bazi agaclarin boylarinin 70-80 metreye kadar ciktigi biliniyor ve eyalet ormanlarda hektar basina dusen agac olarak da en ustlerde. 1600'lerde beyaz adam amerika'ya ayak bastiginda ulkenin bir ucundan bir ucuna kadar ormanlarla kapliymis (arizona-new mexico-utah bolgesindeki col alanlari saymazsak). bugun 1600'lerden kalma orjinal ormanlarini hala koruyabilen 3-4 eyalet var ve bunlardan biri oregon. 1960'larda eyalette ormancilik ve odunculuk endustrisi epeyce gelismis ama sonradan cikartilan kanunlarla bunlara buyuk olcude sinirlama getirilmis. gunumuzde kesilen her agacin yerine eyaletin belirledigi bir yere yeni agaclar dikmek zorundasiniz ve sadece belli basli yerlerde agac kesimine (o da cok sinirli olarak) izin verilyor. zaten eyaletteki ormanlarin %90'i federal devletin korumasi altinda.
  
  5.) oregon hava, su, cevre kirliliginin en az seviyede oldugu eyaletlerden biridir. abd'de cesme suyunun guvenle icilebilecegi, insanin aldigi her nefesten zevk aldigi, sokaklarda saatlerce dolassa bir parca cop bulamayacagi az sayida eyaletten biridir. ayrica abd bunyesinde geri donusume en fazla butce ayiran birkac eyaletten biridir.
  
  6.) oregon abd'de pasifik okyanusuna kiyisi olan 3 eyaletten biridir. eyaletin pasifik okyanusuna olan kiyisi 500 km civarinda ve bu kiyi seridi boyunca mevcut plajlarin tamami halka acik. otellerin veya restorantlarin plajlarin dibine isletme kurmasi serbest ama plaji halka kapatmalari yasak. yani bir vatandas olarak plajin dibinde bir otel varsa otelin etrafindan dolasip plaji rahatca kullanabiliyorsunuz. hatta bir cok plajda otellerin hemen onunde cadir kurup kamp yapan vatandaslar mevcut ve oteller bunlara tek kelime laf edemiyor. oregon plajlarin istisnasiz tamaminin kayitsiz sartsiz olarak halka acik oldugu tek eyaletmis.
  
  7.) gece siz uyurken arka bahcenizde ceylanlarin otladigi sabah uyaninca balkonunuza martilarin kondugu, bahcenizde tavsanlarin oynastigi, yol kenarlarinda ceylanlarin size bon bon baktigi eyalet.
  
  8.) oregon abd'de okyanus kenarinda olan eyaletler icinde yasamanin belki de en ucuz oldugu eyalettir. ozellikle komsular california ve washington ile karsilastirinca yasam sartlari neredeyse yari yariya.
  
  9.) eyaletin en buyuk sehri olan portland'in kendine ozgu bir kulturu var. sehirde hippi'den hipster'a her turlu insan huzur ve baris icinde yasiyor. yine abd'de genc nufusun en fazla ragbet ettigi sehirlerden biri portland. son zamanlarda populer olan iki soz: "portland amerikali genclerin emekliligini ilan etmek icin gittigi sehir" ve "1990'larin utopyasi portland'da yasanmaya devam ediyor" seklinde.
  
  10.) eyaletin insanlari cok huzurlu ve guleryuzlu. huzur, sukunet ve refah seviyesi olarak abd'de iskandinav ulkeleriyle yarisabilecek birkac eyalet varsa onlardan biri de oregon. zaten eyaletteki beyaz amerikalilar buyuk olcude iskandinav gocmeni.
  
  11.) eyaletin onemli bir kisminda yollarin sag seridi bisikletlere ayrilmis durumda. eyaletin en buyuk sehri olan portland'da 1970'lerden beri yeni yol insa edilmemis ve eyaletin buyuk bir kisminda ya toplu tasima ya da bisikletle ulasim siddetle tesvik ediliyor. ornegin sahil seridini bastan basa giden 500+ km'lik yola paralel bir sekilde giden ve yine 500+ km uzunlugunda bir bisiklet yolu mevcut. eyaletteki tum bisiklet yollarinin toplami 10 bin km'yi asmis durumda. normalde bisiklet ve toplu tasima kulturu avrupa'ya ozgu olsa da abd'de bunu gorebileceginiz nadir yerlerden biri oregon'dur.
  
  12.) abd'nin hemen hemen her eyaletinde soyle disari cikip arabayla 15-20 dakika tur atsaniz en az bir polis arabasina denk gelirsiniz. hatta illinois, teksas gibi bazi eyaletlerde polisler arabalarinin isiklarini sondurup kopru altlarina saklanirlar ve gelip gecenlere ceza kesmek icin pusu kururlar. oregon'da ise portland harici bolgelerde 1-2 hafta boyunca araba kullanip bir polis arabasina bile denk gelmeyebiliyorsunuz. buralarda polis gormek oldukca nadir bir olaydir.
  
  13.) eyaletteki hemen hemen tum kurallar dogaya endekslidir. ornegin abd'nin hemen hemen tum eyaletlerinde ana yollarda hiz sinirlari 70-80 mil arasi degisir (105-120 km) ama oregon'daki ana yollarda hiz sinirlari 55-65 civaridir. merakli oldugum icin eyaletin ulasim departmanina telefon acip bunun sebebini sordum ve yaptiklari arastirmalarda arabalarin 55-60 civarinda giderken cevreye daha az zarar verdiginin ortaya ciktigini soylediler. adamlar sakayla karisik olarak "zaten millet manzara izlemekten hizli gitmek istemiyor" dediler ki burasi da dogru. ornegin 101-highway'de hiz siniri 55 olmasina ragmen yol bosken bile trafik 40-45 ile seyrediyor cunku herkes manzara izlemekle mesgul. bu arada eyaletin portland sehri gecen sene "her sifon cekiliste akan sudan elektrik ureten bir sistem" uzerinde calisiyordu.
  
  14.) yerel gazetelerdeki polis kayitlarini okumak cok matrak ve eglenceli cunku zaytung'u aratmayacak haberler oluyor. torunu gece yataga girmeyi kabul etmedi diye polisi arayan yasli teyzeden tut da komsunun horozu cok otuyor diye 911'i arayana kadar bir cok kayida rastlanabiliyor.
  
  15.) yollar gicir gicir. yillardir yollarinin duzgunluguyle ovunen teksas ve california'nin yollari bile cukur, tumsek ve catlaklarla doluyken oregon'un yollari yag gib akmaktadir ve hemen hemen puruzsuzdur. adamlar 1970'lerden beri neredeyse hic yeni yol yapmadiklari icin mevcut yollari cok iyi bir sekilde muhafaza etmeyi ogrenmisler.
  
  16.) eyalette yol paylasimi konusunda abd'nin belki de hicbir yerinde olmayan bir kultur olusmus durumda. bazen yolda giderken birden bire trafik yavasliyor ve yolda bir bisikletli cikiyor. bazen yolun kenarinda yuruyerek kopegini gezdiren birine rastliyorsunuz ve kimse en ufak bir kizginlik gostermeden yol veriyor. insanlar cogu zaman yolun kenarinda kopeginizi gezdirirken veya bisikletle gezerken size yol verirken bir yandan da gulumseyerek el salliyorlar ki sucluluk duymayin. normalde abd'nin bir cok eyaletinde otostopculari arabaya almak yasakken burada surekli yol kenarinda otostop ceken tas gibi hatunlar veya herifler gorursunuz. bunlari arabaniza almakta bir sakinca yoktur ve cogunun oldukca eglenceli yol anilari mevcut.
  
  17.) eyalet guzel olup da guzel oldugunun farkinda olan bir kadin gibi. yol kenarlarinda arabayi durdurup manzara izlemek veya resim cekmek icin bir suru cep mevcut. ozellikle 101 uzerinde her 2-3 km'de bir manzara izleme noktasi var ve daglik bolgelerde yine her 5-6 km'de bir boyle manzaralar mevcut. istediginiz gibi arabanizi durdurup saatlerce manzarayi izleyebilirsiniz veya istediginiz kadar resim cekebilirsiniz. bazen insan her 2-3 km'de bir durmaktan gidecegi yere gitmeyi unutuyor, zira bir cok yerde karpostallara konu olan manzaralar bu eyalette gunluk normal yasamin parcasi haline gelmis durumda. su eyalete birini salin ve eline fotograf makinesi verip "rastgele resim cek" deyin, ortaya bir suru karpostallik resim cikar.
  
  18.) bu eyaletteki canli cesitliligi dunya'nin cok az yerinde var. oregon'da yesilin 50 tonunu gorebilirsiniz cunku onlarca cesit agac mevcut. abd'nin kuzeydogu eyaletlerinde de (ornegin michigan) agac cesitliligi mevcut ama oregon daha farkli cunku sadece yazin yesil olan kuzeydogu eyaletlerinin aksine 4 mevsim boyunca yesilligini koruyor. yaz kis demeden eyaletin her yeri yesilin onlarca tonuna boyanmis oluyor. eyaletin kiyilarinin balinalarin goc yolu uzerinde oldugunu ve gerek denizde gerek karada yuzlerce cesit hayvana ev sahipligi yaptigini da notlarimiza ekleyelim.
  
  19.) son 4 yildir ust uste abd'nin en iyi havaalani secilen portland havaalani bu eyalette.
  
  20.) gecen sene "abd'nin en sirin kasabasi" secilen baker city bu eyalette.
  
  21.) her ne kadar ben ilgilenmesem de oregon esrarin legal oldugu ve marketlerde satildigi az sayida eyaletten biri. ayrica insanlar rahatca sevisebilsin diye eczacilarin dogum kontrol hapi recetesi yazabildigi az sayida eyaletten birisi (belki de bu konuda bir tektir ama emin degilim).
  
  22.) nadiren de olsa oregon kuzey isiklarinin abd'de gorulebildigi az sayida eyaletten biri.
  
  23.) california ile beraber ayni gun icinde (hatta birkac saat icinde) hem bir yaz sporu hem de bir kis sporu icra edebileceginiz nadir yerlerden biri.
  
  24.) portland'in futbol takimi (normal futbol, amerikan futbolu degil) bu sene mls sampiyonu oldu ve eyalette futbola olan ilgi oldukca yuksek. gerci eyalette nike'den dolayi tum sporlar populer.
  
  25.) onemli bir kismi iskandinav gocmeni olan yore halkinin kizlari ayri guzel erkekleri ayri guzel.
  
  26.) eyaletin iklimi yumusak oldugu icin her turlu tarim urunu yetisiyor. bununla beraber eyalette epeyce gecerli olan hipster kulturunun yansimasi olarak her sokak basinda yerel organik urun satan market var. gecen sene oregon abd'de organik ve saglikli beslenmek icin en iyi eyaletlerden biri secilmisti.
  
  27.) (gelismis) dunya'da okyanus kenarinda oturup 10-15 dolara karninizi doyurana kadar balik yiyebileceginiz, 100 dolara okyanus ve plaj manzarali otellerde kalabileceginiz belki de tek yer burasi.
  
  28.) portland haric eyaletin hemen hemen her yerinde gece kafanizi kaldirip gokyuzune baktiginizda gogu aydinlatan sayisiz yildizi gorebiliyorsunuz.
  
  29.) eyalette bir cok "temali" koy ve kasaba bulunmaktadir. ornegin newport kasabasinin disinda soyle bir korsan koyu mevcut (resimdeki dukkanlar dekor degil, gercekten musterilere hizmet veren dukkan ve restorantlar). ayrica eski vahsi bati gunlerinden kalma bir cok terk edilmis kasabaya ev sahipligi yapmaktadir.
  
  30.) her ne kadar twilight filminde hikaye washington eyaletinde gecse filmde gecen ucsuz bucaksiz ormanlar ve nefes kesen manzaralarin onemli bir kismi oregon'da cekilmisti. ornegin filmdeki plaj sahneleri cannon beach bolgesinde cekilmisti. aslinda burada bu filmin cekilmis olmasindan daha cok daha fazla film cekilmemis olmasi ilginc geliyor.
  
  31.) dune adli kitap/film/bilgisayar oyunu serisine ilham kaynagi olan ucsuz bucaksiz plajlar oregon'un florence kasabasina ait. kitabin yazari da burayi ziyaret ettikten sonra aldigi ilhamla kitabi yazmis. https://goo.gl/m4mqcs
  
  32.) buyuk sehir, kucuk kasaba, koy farketmeksizin eyalette hangi yerlesim biriminde bulunursaniz bulunun, size arabayla en fazla 1 saat mesafede en az bir adet eyalet parki var. yani bu eyaletin icinde olup da bir eyalet parkindan 1 saatten daha buyuk bir mesafede bulunamiyorsunuz. bunun en buyuk sebebi eyaletin her yerinin dogal parklarla dolu olmasi. kisaca elinizi sallasaniz eyalet parkina carpiyor.
  
  33.) oregon abd'de dinin hayata olan etkisinin en az oldugu eyaletlerden biri. son anketlere gore eyalette yasayanlarin %40'i kendisini "dinsiz" olarak tanimliyor. kendisini "dindar" olarak tanimlayan %60'lik kesimin de sadece yarisi "dinin hayatlarinda cok onemli bir yer tuttugunu" dusunuyor. yani oregon nufusunda dindar olup dinin hayatlarinda onemli bir yer tuttugunu dusunenlerin orani %30 ve bunlarin cogunlugunu da artik hayatinin son demlerini yasayan yaslilar olusturuyor.
  
  34.) ozellikle turistik yerlerde cok sayida bilimsel tabela olmasi. ornegin sahilde takilirken o sahilin jeolojik olarak nasil o hale geldigini, 10 milyon yil once neye benzedigini, o sahildeki marti cesitlerinin ve balik turlerinin nasil evrimlestigini grafiklerle aciklayan devasa boyutta tabelalar gorebilirsiniz ve ufkunuzu genisletebilirsiniz.
  
  35.) oregon gecen ay saatlik asgari ucreti asamalar halinde 15 dolara cikartma karari alarak bunu yapan ilk eyalet oldu. bundan 1 ay sonra california da benzer bir karar alarak oregon'un saflarina katilmis oldu.
  
  bu da oregon'dan her gun cesitli manzara resimleri paylastigim instagram hesabim: https://goo.gl/fazbyi
  
  her turk "emekli olunca ufak bir sahil kasabasina tasinip huzur icinde yasamayi" hedefler. birkac yildir ben de bunun icin para biriktiriyordum ama sans kapimi caldi ve burada is yapan buyukce bir firmadan is teklifi aldim ve buraya tasinmak icin emekliligi beklemek zorunda kalmadim.