ibn-i haldun

• tunuslu bilim insani. vico'dan yaklasik 350 yil kadar once yasamis, sosyolojinin babasi tanimini, dusunurler arasinda ilk kez devlet nasil yonetilmeli ve toplum-yonetim iliskileri nasil olmali sorulari yerine toplum ve devlet nasil ortaya cikmis olabilir ve hangi asamalardan gecer sorularini sordugu icin fazlasiyla hak etmis kisidir. ibni haldun, toplum yasaminda bir ilkel durumdan, badawa'dan (bede, arapca ilk, bir demektir), asabiye adini verdigi ve bir tur toplum sozlesmesi olarak gorulebilecek dayanisma ile zamanla uygar topluma, yani hazara'ya donusumun varligini one surmustur. bu donusum surecinin bir noktasinda ortaya mulk, yani devlet cikar ki bundan sonra asabiyeye ihtiyac kurum ve kurallarin ortaya cikip artmasi ve yerle$meleriyle azalir, zamanla yok olur. ilginc olan, asabiyenin zamanla toplum yapisinin karmasiklasmasi sonucu yararli bir unsurdan zararli, en azindan yasadisi ve cagin gerisinde bir unsura donusebilmesi gercegini algilamasidir: baslangicta bir biz kavrami olusturup biz ve onlardan bahsetmek iyiyken, yasalarla, kurumlarla, geleneklerle sekillenmis komplike bir toplum yasaminda hala asabiyenin varolmasi mafya gibi, aga-asiret iliskisi gibi olusumlari bizlere getirir.
  
  ayrica ibn-i haldun, devletin kurulustan itibaren cokusune ve isgale ugrayisina kadar gecirdigi 5 asamayi da mantikli ve maalesef halen rahatlikla gozlenebilir bir model uzerinden (insanlar akillanmiyor galiba?) ve uretim ve cikar iliskilerine vurgu yaparak anlatmistir. bu sebeple ve tarihsel gelisimi on plana cikarttigi icin de islamin macchiavellisi olmaktan cok, islamin karl marx'i olarak adlandirilir ve tanim dogrudur...