celali isyanları

• kökü xvi. yüzyılda yavuz dönemine kadar çıkan ayaklanmalardır. yavuz döneminde isyan eden yozgatlı celal'in adıyla anılan bu ayaklanmalar, genel olarak anadolu'da çıkan isyanlardır. celaliler, devlet gücünü tehdit edebilecek güce ilk kez i. ahmet döneminde ulaştılar. bunda iii. mehmet'in avusturya seferi (haçova) sırasında ordudan kaçan bir grup yeniçerinin anadolu'ya geçerek celalilere katılmaları da rol oynadı. ayrıca geleneksel yetişme biçimleri bozulan leventler de karaya çıkıp celalilere katılmaya başladılar. celalilerin çoğalması merkezi yönetimin bozulmasıyla yakından ilgilidir. bozulan yönetim, tımar ve zeametlerin dağıtımında adalet ilkelerini çiğnemiş, rüşvet ve haksızlıklar da celali ayaklanmalarının temel nedenini oluşturmuştur.
  xvii. yüzyıldaki başlıca celaliler şunlardır: karayazıcı abdülhalim, canbolatoğlu, kalenderoğlu, tavil ahmet, abaza mehmet, abaza hasan, kör mahmut, gürcü nebi, katırcıoğlu, vardar ali, ibşir paşa...
  
  (final dergisi tarih el kitabindan)