yaratma

• hikmet ile kudret’in hüküm ve icraatinin birbirine en çok karıştırıldığı sahalardan biri de yaratmadır. kuran’da “o bir şeyi murad buyurduğu zaman o’nun yaptığı iş sadece ona ol! demekten ibarettir. o şey de hemen oluverir.” buyrulur. yani bu benzeri, ayetlere göre yaratma ani, bir defada ve birdendir. fakat maddi alemde varlıkların meydana gelişi belli bir süreç takip etmektedir. dolayısıyla, bu ve benzeri ayetlerde ifade edilen gerçek, kudret açısından yaratılışın birden ve bir anda mümkün olduğu gerçeğidir. ikinci olarak, zihinde birden bir mananın ortaya çıkması veya bir cismin aynada anında belirmesi gibi, kudretin birinci derecede taalluk, yani icraat ve tecelli sahası eşyanın melekutudur, iç yüzüdür. kudret, bu yüzde ani ve birden yaratır, fakat zihinde birden beliren mananın yazıya dökülmesi gibi buradaki tecellinin maddi alemde ortaya çıkması bu alem hikmet alemi olduğu için belli sebeplerin yerine gelmesine, belli merhalelerin aşılmasına bağlı olarak zaman alır. dolayısıyla, hikmetin hükümleri kudrette, kudretin hükümleri hikmette aranmamalı ve bunlar birbirine karıştırılmamalıdır.