klasik müzik yorumlarında romantik analitik ayrımı

• [her ne kadar ilk olarak hususu "klasik müzik yorumlarında analitik romantik ayrımı" basliginda irdelemissem de, entry'i yazdiktan sonra farkettim ki, hem kronolojik acidan, hem de entry'de konulari ve ornekleri verme sirasi acisindan, basligin '...romantik-analitik...' seklinde acilmasi daha uygundu. o sebeple, entry'i bu basliga tasiyorum.]
  
  klasik muzik kayitlari bazinda bir nevi altin cag olarak nitelenebilecek yirminci yuzyilin onemli bir kisminda yapilmis kayitlar goz onunde bulunduruldugunda, bu tarz bir ayrimda bahsedilebilir. fakat daha once, burada, "romantik" ve "analitik" sozleriyle ne anlatilmak istendiginden bahsedilmelidir:
  
  bilindigi uzere klasik muzik tarihi kabaca; ortacag(ve oncesi), ronesans, barok, klasik, romantik, 20. yüzyıl(ve sonrasi) sekliyle 6 devreye ayirilabilir. romantik donem muzigi, adindan da anlasilabilecegi uzere, romantizm akimina bagli karakteristik gelismeler gostermistir. bu donemde bestelenen eserlerin yaninda, yorumcularin icra sekillerinde de gayet onemli -ve etkili- degisimler hasil olmustur. bu farklilasmalara muhtelif ornekler verilebilir; ama konumuz baglaminda bahsedilmesi gereken en onemli farklilasma yorumlarin subjektif eksenli inkisafidir.
  
  her ne kadar bu donem sonrasi, muzikteki degisimin modernizmle alakalandirlabilecegini soylemek bakis acisina gore baglantisiz veya eksik olarak gorulebilse de, yine de, bu perspektiften bakinca, 20. yuzyilin ortalarina dogru yaklasirken, klasik muzik icralarinda romantik anlayisin sonrasi ortaya cikmis analitik(veya "bilimsel" veya "modern") anlayisin, modernizmle ic ice gelistigini soylemek o kadar da yanlis olmaz. neticede, modernizm -kabaca- onceki asirdan gelen gelenege bir nevi karsi cikis olarak ifade edilebilir. bu baglada, analitik anlayis, romantik anlayisin zitti olarak objektif karakteristige sahiptir.
  
  en barizlerinden ornek vermek gerekirse, -belki de- klasik eser yorumlarinda romantik anlayisla icralar ortaya koymus en muazzam piyanistlerin basindaki isim alfred cortot'dur. bu baglamda kendisinin antitezi, cagdasi olan ve analitik yorum anlayisinin gelisimdeki en onemli isimlerden birisi olan wilhelm backhaus'tur. ornek uzerinden gidersek, su sekil farklari vardir:
  
  chopin etud op 10 no 4
  cortot: http://www.youtube.com/watch?v=axun5zvihuw
  backhaus: http://www.youtube.com/watch?v=p3qwkqlqbzw
  
  dikkat edersek, cortot'nun kisisel yorumunda ifade ozgurlugu daha ust seviyededir; buna karsin backhaus alabildigine temiz ve besteci odakli calar. bir ornek daha vermek gerekirse:
  
  liszt macar rapsodisi no 2
  cortot: http://www.youtube.com/watch?v=qbsocd94lpk
  backhaus: http://www.youtube.com/watch?v=jmdz4dumxns
  
  hususa dair bircok ornek verilebilir; mesela bir beethoven senfonisinin furtwangler ve toscanini yorumlarinin farklarina bakin: eroica; furtwangler-toscanini. aslinda, illa ayni eserin farkli yorumlarina bakmaya da gerek yok; mesela, en muazzam romantik seflerden olan muhtesem stokowski'nin bir bach eserini ne sekilde aranje edip, icra ettirdigini deneyimsemek romantik yaklasimi gayet rahat kavranmasini saglayabilir: http://www.youtube.com/watch?v=4yjoecz8tve bunun yaninda, mesela, reiner'in herhangi bir icrasi, analitik anlayis hakkinda yeterince "kesin" bir farkindalik olusturabilir: http://www.youtube.com/watch?v=0f1lun614i4
  
  bu ayrim, gunumuzde ortaya konan icralar bazinda pek de bahsedilebilecek bir husus degildir. cunku hem romantik gelenekten yetismis ve ortaya o anlayisla eserler koyabilecek kadar cesaretli muzisyenler (neredeyse) tukenmistir, hem de analitik anlayis alabildigine dejenere hale getirilmistir. hatta oyle ki, bu anlayisin actigi yoldan ilerleyip, olayi iyice abartip, ortaya konan isler acisindan genel itibariyle orneklerini verdigim performanslarla kiyaslandiginda adeta birer komedi olan, tarihsel enstrumanlarla yorum akimi hasil olmustur. (bkz: #43175299)