franchet d'esperey

• "alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste" atasözümüzün ve de "etme bulma dünyası" tabirimizin en güzel kanıtı zavallı general. (zavallı dediğime bakmayın , oh olmuş pezevenge) biraz uzun ama en başından anlatmak lazım:
  
  naciye sultan, atatürk'ün evlenme teklifinde bulunduğu, ancak, padişah kızının "ben o kısa boylu zabite varmam" dediği sultan. uzun boylu enver paşa'yla evlendi de, ne oldu ! kimbilir, atatürk'le evlenseydi, belki de tarihin seyri değişir, osmanlı, alman'lardan yana savaşa girmezdi. "tarih sizi asla affetmeyecek..." beyaz atlı fransız mareşali !!!
  
  anadolu'da türk kurtuluş savaşı başladığında istanbul, müttefiklerin (fransız, ingiliz ve italyan) işgali altında bulunuyordu. makedonya cephesini yaran ünlü fransız mareşali franchet d'espèrey'i
  istanbul'a getirtirler. işgal kuvvetleri kumandanlığı'nın fransız temsilcisi yaparlar.
  
  buraya kadar olanlar hemen hiç bir önem taşımaz. ancak, bu megalomanyak türk düşmanına bir de operet artistleri gibi bir rol biçtiler. galata rıhtımından karaya ayak basan bu mareşalin altına bir beyaz at çektiler, türk bayrağını yere serdiler. fatih'in de istanbul'a bir beyaz at üzerinde girmesini telmih etmek için atın özellikle beyaz olmasını sağlamışlardır.
  
  istanbul sokaklarında hemen hiç bir türk yoktur. kazara fesli bir türk ortalarda göründüğünde hırsla üzerine atılıp birkaç saniye içinde üstünü başını lime lime edip parçalamaları işten bile değildir...
  
  işte bu manyak d'esperey, istanbul'u bir uçtan öbür ucuna at üstünde dolaşarak taksim'deki fransız büyükelçiliği binasına gider. bütün cadde-i kebir (istiklâl caddesi) boydan boya işgal kuvvetlerinin bayrakları ile donatılmıştır.
  
  ayrıca caddenin her iki tarafında toplanan istanbul'un ermeni, rum vesair azınlık halkı tarafından bağırılan "yaşasın fransa, yaşasın ingiltere, yaşasın france d'esperey!.." sedaları çın çın ötmektedir. kucaklarındaki çocuklarına kadar cümbür cemaat bütün türk düşmanları sokaklara dökülmüş, fransız mareşali'nin şovunu izlemektedir. manzaraya azamet katmak için de atının her iki yanında gemini tutan iki müstemleke askeri yol boyunca mareşal'in atına refakat etmektedir.
  
  naciye sultan sokağa atılıyor:
  
  bu manyak, kendisine oturacak mekân olarak da dolmabahçe sarayı'nı uygun görmüştür. ingilizler onu bu sapık arzusundan vazgeçirmek için bir hayli ter dökerler. bu defa türklerin son başkumandan vekili olan ve o sırada türkistan'da ruslarla savaşmakta olan enver paşa'nın baltalimanı'ndaki yalısını seçer. yalının bütün eşyaları yerinde bırakılmak şartıyla buraya yerleşir. henüz yeni doğum yapmış olan enver paşa'nın haremi naciye sultan, altına bir şilte bile almasına izin verilmeden sokağa atılır.
  
  bu yalıya yerleştikten sonra da osmanlı devlet geleneğindeki bir usulü fransızcaya uygulayarak her gün sabah, öğle ve akşam yalının rıhtımında askeri bandoya fransız millî marşı marseillaize'yi çaldırır. çünkü osmanlı sarayında her gün üç nöbet mehter çalınmaktadır.
  
  o günlerde istanbul'da yayınlanan günlük gazetelerin en büyüğü ve en ünlüsü olan hadisatın başyazarı olan süleyman nazif de bu mareşal'in beyaz at üzerinde istanbul'a girişini eski şehremaneti meydanında görür, büyük bir acı ve kızgınlık içinde gazetesine gider ve olayı protesto eden ünlü "kara bir gün" makalesini yazar.
  
  oysa fransızlar işgal aleyhinde en ufak bir tepkinin bile basında yer almaması hükümete süleyman nazif'in derhal yakalanarak kendilerine teslim edilmesi için emirler yağdırılmış, ültimatom verilmiştir. süleyman nazif kendi ayağı ile sansaryan hanı'ndaki emniyet müdürlüğüne giderek teslim olur. kendisini teslim almak istemeyen emniyet müdürünün bütün yalvarmalarına rağmen gizlenmez. süleyman nazif'in müdüriyette olduğunu öğrenen ermeni ve rum halkı derhal müdüriyet binasını sararlar. olaylar
  büyümektedir.
  
  bu arada ünlü bir fransız dostu olan ve fransa'da da oldukça tanınan bir osmanlı paşası da mareşal nezdinde girişimde bulunarak durumu yatıştırmayı başarır. gerçekten de süleyman nazif'in fransızcadan çevirdiği pek çok yayınlanmış eser vardır. mareşale bunları göstererek onu yumuşatırlar. mareşal; "-peki, bu adam çılgın mı? işgal altında olduklarını bilmiyor mu? bu adamla tanışmak isterim..." der.
  
  süleyman nazif mareşalle konuşur. ona "tarihin sizi affetmesini temenni ederim, bunu yapmamalıydınız. biz asırlarca fransız kültürüne ve fransa'nın büyüklüğüne inanmış ve fransızcayı millî kültürümüze katmış bir milletiz. tarih sizi affetmeyecek" der. olay da hadisat gazetesinin kapatılması ile sona erer.
  
  allah bu fransız mareşaline uzun bir ömür nasip etmiştir. akademiye üye seçilmiş ve 2. dünya savaşını da görmüştür. l'illüstration dergisinde bu adamın alman orduları paris'e girerken kaldırımlar üzerinde ağlarken çekilmiş bir fotoğrafını görmüştüm. paris'in işgalinin hemen ertesi günü alman işgal kuvvetleri kumandanı france d'esperey'in konağını kendisine mekân olarak seçmiş ve konaktan hiç bir eşya almasına izin vermeden mareşal'i sokağa artırmıştır. yaşadığı korkunç olaylar sonucunda oldukça büyük bir
  kedere kapılan mareşal felç geçirir.
  
  o günlerin paris'i saldırıya uğrayan bir alman erine karşı yüz rehinenin kurşuna dizildiği günleri yaşamaktadır. mareşal'e hiç kimse sahip çıkma cesaretini gösteremez. ortada kalır. çok kısa bir süre sonra da ölür. yanında bulunan oda hizmetçisi sonradan gazetecilere mareşalin son sözlerini nakleder. mareşal son anlarında şunları sayıklamıştır:
  
  "-un journalist turc, m'avait dit deja!.." (bir türk gazetecisi bana bunu söylemişti!..)