kümelenme

• belirli bir bölgede yoğunlaşmış, birbiriyle ilgili konularda faaliyet gösteren firma, ekonomik aktör ve kurumlar bütünüdür. (clustering)
  
  kümelenme kalkınma söylem ve modellerinde eksiksiz bulunan ve son yılların önemli kavramlarından birisidir. çok basitçe işletmeler arası bir üretim bandı denilebilir, endüstrinin profesyonelleşmesi gibi de algılıyorum ben, yada evrimi. tabi bunlar çok yetersiz ki sadece endüstri içinde bir gelişim yok. kümelenme ile aktörler de çeşitleniyor, kamu kurumları, dernekler ve üniversitelerin sürece dahil oluyor. sonucunda ise katılımcı bir süreç, geniş kapsamlı bir üretim, verimlilik, rekabetçilik, yenilikçilik ve kalkınma sağlanıyor. türkiye için çeşitli kümelerden bahsetmek mümkün, eskişehir kütahya bilecik üçlüsünün seramik kümelenmesi, ankara'nın savunma sanayi kümelenmesi, denizli'nin ev tekstili kümelenmesi vb. dünyada en bilinen örneği ise sanırım california silicon valley.
  
  bir benzetme ile özetleyecek olursam, kavram içerisinde yığın dediğimiz bağımsız işletmeler tek hücreli canlılar ise, kümeler karmaşık organizmalara örnek oluyor. dolayısıyla tek hücrelilerin ve karmaşık organlara sahip canlıların etkinliği, gücü, rekabetçiliği farklılık gösteriyor. işin içine doğal seleksiyonu da kattığımızda kümelenmenin önemi daha iyi anlaşılıyor.
  
  konu hakkında detaylı bilgi için aşağıda yer alan ve yığından kümeye giden sürece ait aşamaları okumakta fayda var.
  
  --- spoiler ---
  
  1. yığın
  
  bir yörede 150 tane çırçır fabrikası faaliyet gösteriyor. yörede üniversite var ama çırçır fabrikalarının hiçbirisinin üniversite ile bir ilişkisi yok. yörede bir borsa var; ancak borsa ile ilişkiler de sadece kanuni yükümlülükleri (kayıt) yerine getirme düzeyinde. çırçır fabrikaları işledikleri pamuğu iplik fabrikalarına satıyorlar, ancak yörede sadece iki tane iplik fabrikası var, bu fabrikalar da yöre dışındaki yerlerden işlenmiş pamuk alıyorlar. yörede işlenmiş pamuğun analiz edilmesi ciddi bir ihtiyaç olmakla beraber, firmalar bugüne kadar bir araya gelip bu konuda faaliyet gösterecek bir laboratuarın kurulması konusunda bir girişimde bulunmamıştır.
  
  2. yeni oluşan
  
  bir yörede, 50 tane konfeksiyon atölyesi bulunmaktadır. atölyelerin büyük kısmı sadece taşeron olarak çalışmaktadır. atölyeler arasında işbirliği kültürü olduğuna dair işaretler bulunmaktadır. bir atölye belirli bir sürede üretmesi gereken bir sipariş aldığında, eğer kendi üretim kapasitesi bu siparişin tamamını karşılayacak düzeyde değilse, komşu atölyelerden birisinin boş kapasitesini kullanmaktadır. ancak, bu işbirliği yapısal değildir, örneğin, yörenin üretim kapasitesini toplu olarak pazarlayarak, sipariş toplama yönünde bir işbirliği bulunmamaktadır. nitelikli eleman çok ciddi bir sıkıntı olmasına ve yörede bir meslek lisesi bulunmasına rağmen, firmalar ile bu meslek lisesi arasında nitelikli eleman ihtiyacını karşılayacak bir işbirliği tesis edilmemiştir.
  
  3. gelişen
  
  bir yörede, 5 iplik, 15 kumaş ve 25 konfeksiyon atölyesi bulunmaktadır. bu üreticilerin yaklaşık %80’inin üye olduğu bir tekstil ve konfeksiyon üreticileri derneği kurulmuştur. yöredeki üniversitede ise hem tekstil mühendisliği hem de meslek yüksek okulu eğitim vermektedir. dernek, özellikle konfeksiyon atölyelerinin üretim kapasitesini güçlendirmek için bir hibe projesi hazırlanmasını temin etmiş ve bu proje hibeye almaya hak kazandıktan sonra yöredeki üniversitenin meslek yüksek okulundaki eğitim laboratuarlarının makine ve teçhizatı yenilenmiş ve öğrencilerin sanayide kullanılan makine ve teçhizat ile eğitim almaları temin edilmiştir.
  
  4. olgunlaşmış
  
  gelişen küme için verilmiş örnekten devamla… üreticiler tarafından kurulmuş derneğe, eğitim ve araştırma kurumlarından üyeler katılmıştır. dernek, üniversite ve oda ile işbirliği içerisinde kümenin geleceği ile ilgili bir arama toplantısı yapmış, toplantı sonucunda da kümenin daha rekabetçi olabilmesi için bir yol haritası hazırlanmıştır. küme geleceğini teknik tekstil uygulamalarında görmektedir. bu çalışmanın çıktıları çerçevesinde dernek genel sekretaryası güçlendirilmiş, küme yol haritasının uygulanmasına yönelik projeler üretilmiştir. bu projelerden birisi kapsamında üniversitedeki tekstil mühendisliği bölümünde uygulamalı ar-ge birimi oluşturulmuştur. ar-ge biriminde çalışan doktora öğrencilerinin masrafları dernek tarafından karşılanmaktadır.
  
  kaynak: murat gürsoy, undp turkiye
  
  --- spoiler ---