formaldehit

• formaldehit kimya endüstrisinde en yaygın olarak kullanılan ve üretilen maddelerden birisidir. formik aldehit ve metil aldehit olarak ta bilinmektedir. renksiz bir gazdır ve sıklıkla en fazla %40 lık olmak üzere sulu çözelti halinde kullanılır (formalin). formalin çözelitlerinde bir miktar da metil alkol bulunmaktadır. gerek gaz hali gerekse sıvı çözeltisi kendisine özgü, hoşa gitmeyen bir kokuya sahiptir. oksitleyen maddelerle hızla tepkimeye girer, yüksek derişimlerinde yanıcı bir sıvıdır. hidroklorik asitle bis (klorometil) eter buharı oluşturacak şekilde tepkimeye girer, oluşan bu madde ise kanser yapıcı bir maddedir. tıbbi laboratuvarlarda koruyucu sıvı ve sterilize edici madde olarak kullanılmaktadır. başlıca reçine imalatında ve kimyasal üretim ara maddesi olarak kullanılmaktadır. üreformaldehit ve fenolformaldehit reçineler köpük yalıtımı malzemelerinin, yapımında, sunta ve kontraplak imalinde tekstil ürünlerinin işlenmesinde, ve ayrıca, formaldehit üre, fenol ve melamin reçinelerinin yapımında kullanılmaktadır.
  formaldehit etkilenimi çoğu kez gaz halinde iken solunum yoluyla alınmasına bağlı olarak meydana gelir. ancak sıvı formaldehit deri yoluyla da emilebilir. işçiler, üretim sırasında, maddelerin işlenmesinde ve reçine imalatında etkilenebilir. sağlık elemanları, eğitim görevlileri ve öğrenciler de formaldehit içerisinde saklanan ve hazırlanmasında formaldehit kullanılan materyallere bağlı olarak yüksek etkilenim riski altındadır. tüketiciler inşaatta kullanılan bazı malzemelerden, kozmetiklerden, ev mobilyalarından ve dokuma ürünlerinden yayılan formaldehitten etkilenebilirler. ani formaldehit etkilenimi ölüme neden olabilir. koku eşiği 1 ppm civarındadır. koku duyusu yorgunluğuna bağlı olarak formaldehit kokusunu algılama eşiği zamanla yükselebildiğinden kokunun uyarıcı bir faktör olarak kabul edilmesi çok zordur. uzun süreli olarak düşük dozlarda formaldehite maruziyet solunum güçlüğü, ekzema ve allerjik reaksiyonlara yol açabilir. formaldehit insanlarda kanser yapıcı maddeler arasında sayılmaktadır. burun ve akciğer kanseri ile bağlantılı, beyin kanseri ve lösemiyle de ilişkili olduğu düşünülmektedir. havada 0, 1 ppm bulunduğunda, gözlerin sulanmasına, öksürüğe, nefes darlığına, hırıltılı solunuma, deri döküntülerine, allerjik tepkilere, göz, burun ve boğazda yanmaya neden olur. etkilenime bağlı olarak kusma ve ishale de yol açar. duyarlığa yol açması nedeniyle daha sonraki etkilenimler aynı derişimde daha şiddetli reaksiyolara yol açabilir. 2 ppm konsantrasyonda gözlerde tahriş yapar, 20 ppm de tek bir etkilenimle bile korneada kalıcı matlaşmaya neden olur. 25 ppm üzerindeki etkilenimler öldürücü akciğer ödemi dahil çok şiddetli tepkilere yol açar.
  
  (bkz: ppm)