materyalizm ve ampiryokritisizm

• 1909 tarihli ilk rusça baskının iç kapağı şöyledir:
  http://farm4.static.flickr.com/…25_6f38e880b7_o.jpg
  
  bu eser türkçeye birkaç cilt halinde çevrildi. ilk baskısı mayıs 1975'te olmak üzere çağrı yayınevi'nden çıkan çevirisi yüksel güvenç'e ait. şimdi aynı çeviriden (lenin, materyalizm ve ampiriokritisizm, 1. kitap, sf.10-13, çev. y. güvenç, çağrı yay., ankara 1975) lenin'in bu güzide eserinin ilk ve ikinci baskısına yazdığı önsözleri aktarıp, yorumlarımı sonraya saklayayım.
  
  gerici bir felsefe üzerine eleştirisel yorumlar
  birinci baskıya önsöz
  
  marksist geçinen birtakım yazarlar, bu yıl marksist felsefeye karşı gerçek bir kampanyayı üstlendiler. altı aydan daha kısa bir zaman içerisinde, hemen yalnızca diyalektik materyalizme karşı saldırılara ayrılmış dört kitap ortaya çıktı. bunların ilki ve en önemlisi bazarov, bogdanov, lunacharsky, berman, helfond, yushkevich ve suvorov tarafından yazılmış olan marksist felsefe üzerine ("karşı" denilse daha iyi olurdu) incelemeler'dir. (st. petersburg, 1908); ardından yushkeich'in materyalizm ve eleştirisel gerçekçilik; berman'ın modern bilgi teorisinin işığında diyalektik ve valentinov'un marksizmin felsefî yapısı adlı kitapları geliyor.
  
  marx'ın ve engels'in felsefî görüşlerini defalarca diyalektik materyalizm diye adlandırmış oldukları gerçeğinden bu insanların haberdar olmamalarına olanak yoktur. politik görüşleri arasında kesin ayrılıklar olmasına rağmen, diyalektik materyalizme karşı düşmanlıkta birleşmiş olan bütün bu insanlar, yine de, aynı zamanda felsefede marksist olduklarını öne sürmektedirler! berman, engels'in diyalektiği "mistisizm"dir (gizlemcilik) diyor. bazarov, hafife alarak, sanki kendiliğinden açık olan bir gerçekmiş gibi, "engels'in görüşleri eskimiştir" diye belirtiyor. böylece materyalizm "modern bilgi teorisi" ni, "yeni felsefe" yi (veya "yeni pozitivizmi") "çağdaş doğa bilimi felsfefesi"ni ve hatta "yirminci yüzyılın doğa bilimi felsefesi"ni ileri süren küstah cengaverlerimiz tarafından çürütülmüş oluyor. bizim, diyalektik materyalizm yıkıcılarımız, bu sözde yeni doktrinlerin yardımıyla korkusuzca açıktan açığa fideizm'e doğru ilerlemekteler. (bu, lunacharsky'de en açık biçimdedir, fakat bu durumda olan tek kişi değildir!) yine de marx ve engels karşısındaki tavırlarının açık bir tarifine sıra geldiğinde, bütün cesaretleri ve kendi kanaatlerine olan bütün saygıları derhal ortadan kalkmaktadır. gerçekte bunlar diyalektik materyalizmi, yani marksizmi bütünüyle terketmişlerdir; söz alanında yaptıkları ise; sonu gelmez kaçamaklar, sorunun özünden sakınma çabaları, icadlarını gizleme, gerçek materyalizmin yerine, herhangi bir materyalistin materyalizmini yerleştirme ve marx ve engels'in sayısız materyalist tezlerinin doğrudan bir tahlilini yapmayı kararlı bir biçimde reddetmektir. bir marksistin yerinde olarak nitelendirdiği gibi bu gerçekten bir "dizlerinin üzerinde ayaklanma"dır. bu tipik bir felsefî revizyonizmdir, çünkü marksizmin temel görüşlerinden ayrılmaları ve terketmiş oldukları görüşlerle; açıkça, azimle, kesinlikle ve açık yüreklilikle "hesaplaşmak" konusunda göstermiş oldukları korkaklık veya yeteneksizlikleriyle kötü nam kazanmış olanlar, yalnızca revizyonistlerdir. ortodoks marksistler, marx'ın bazı eskimiş görüşlerine karşı çıkmak durumunda olduklarında, (örneğin, mehring'in bazı tarihsel önermelere karşı çıktığında olduğu gibi) bu öylesine bir hassasiyet ve dikkatle yapılmıştır ki, kimse bu tür kitabî ifadelerde, bulanık olan hiçbirşey bulamamıştır.
  
  sonuç olarak, marksist felsefe üzerine incelemeler'de gerçeğe benzer bir tek cümle vardır. bu lunacharsky'in şu cümlesidir: "belki de biz [yani, incelemeler'in bütün işbirlikçileri] yanlış yol tutmuş olabiliriz fakat araştırıyoruz" (s. 161). bu cümlenin ilk yarısının mutlak, ikinci yarısının göreli bir gerçeği içerdiğini özlü bir biçimde, bu kitapta ortaya koymaya çalışacağım. şimdilik yalnız şunu belirtmek isterim ki, filozoflarımız marksizm adına değil de yalnızca bazı "araştıran" marksistler adına konuşmuş olsalardı, hem kendilerine hem de marksizme daha fazla saygı göstermiş olurlardı.
  
  bana gelince, ben de felsefede bir "araştırıcıyım". yani bu yorumlarda üstlenmiş olduğum görev, bizlere marksizm kılığı altında inanılmaz derecede tutarsız, karışık ve gerici bir şeyi sunan bu insanları hataya düşüren nedenin ne olduğunu ortaya çıkarmaktır.
  
  1908, lenin
  
  ----
  
  ikinci baskıya önsöz
  
  metindeki birkaç düzeltmenin dışında bu baskının öncekinden hiçbir farkı yoktur. bunun, rus "machçı"larıyla yapılan tartışmalar için olduğu kadar, marksist felsefeye, diyalektik materyalizme ve de doğa bilimlerindeki son buluşlardan çıkan felsefî sonuçlara bir giriş olarak faydalı olmaktan geri kalmıyacağı ümidindeyim, v. i. nevsky yoldaşın bu kitabın sonuna eklenen makalesi a. a. bogdanov'un incelemek fırsatını bulamamış olduğum son eserleri hakkında gerekli bilgileri vermektedir. yalnız genellikle propagandacı olarak çalışmasında değil, aynı zamanda, özellikle parti okulunda etkin işçi olarak çalışmış olan v. i. nevsky yoldaş, a. a. bogdanov'un "proleter kültürü" adı altında burjuva ve gerici görüşler yaydığı konusunda ikna olmak için yeteri kadar bol kanıt bulmuştur.
  
  2 eylül 1920, lenin