pazırık kurganı

• arkeolojik kazılar sonucunda bulunan türklere ait en eski kurganlar, pazırık kurganı ve noin-ula kurganıdır. pazırık, mö 3. yüzyıla, noin-ula ise, mö 1. yüzyıla tarihlenir. pazırık kurganları, 1929 yılında rus arkeolog rudenko tarafından keşfedilmiştir. pazırık bölgesinin iklimi ve kurganların tamamen donmuş olması, korunmasına katkı sağlamıştır. kurgan; türk dil kurumu'nun güncel yazım kılavuzunda, ''ilk çağ'da mezar üzerine toprak yığılarak yapılan küçük tepe'' ve ''tepe biçiminde mezar'' olarak tanımlanmıştır. kurgan; başta orta asya ve doğu avrupa coğrafyalarında olmak üzere, höyük ve yığma tepeler şeklinde bulunmuş olan, çoğunlukla da tahtadan yapılmış mezarlar veya gömü yerleridir. kurgan kelimesi, eski türkçe'de ise ''korumak'' kelimesine eştir. eski türkçe'de +gan sonekinden türemiştir ve bu kelime ilk kez orhun yazıtları'nda görülmüştür.
  ''pazırık kurganı'' dini, mitolojik, litürjik ve kültürel açıdan islamiyet öncesi türkler'in sanat anlayışlarını gözler önüne sermektedir. pazırık kurganı günümüzde rusya'da bulunan leningrad hermitage müzesinde yer almaktadır. kurgan, önceden buzlar içerisinde bulunduğu için binlerce yıl boyunca hiç bozulmadan sağlam kalabilmiş ve yine içerisinde insan ile hayvan ölüleri bulunmuştur. günümüzde leningrad hermitage müzesinde bulunan eserlerde, halı dışında kumaş, aplike örtüler, hayvan ve bitki desenli tekstil ürünleri ile renkli keçeler bulunmaktadır. hun türkleri devleti dönemine ait olan pazırık kurganları içerisinde bulunan, kültürümüz için büyük önem taşıyan pazırık halısı ise oldukça mühim bir tarihi eserdir.
  
  pazırık halısı, kazı çalışmaları sonucunda 5. kurgandan çıkarılmıştır. pazırık kurganları'nda at ve geyik figürlerinin tasvirleri fazlasıyla ön plana çıkarılmıştır ve bu mezarlarda birden fazla at kurban edilmiştir. bu atların ikisinin baş kısımlarında maskeler bulunmuştur. türk geleneklerine göre atlar kutsal sayılmaktaydı ve yine bu geleneklere göre pazırık kurganı içerisinde bulunan atların kuyruklarının bağlandığı ve kesildiği görülmüştür. tüm bunların dışında, ayrıca pazırık kurganları içerisinde; dört tekerli at arabası, mumyalanmış şekilde erkek ve kadın ölü bedenleri, ahşaptan yapılmış hayvan figürleri, üç adet masa ve davul bulunmuştur.