diocletianus

• (d.245–ö. 312)
  284 ile 305 arası hükümdar
  
  "dioclentianus roma'ya dörtlü yönetim getirmiştir. augustus unvanı verilen iki kişi en üst yetkili olarak imparatorluğu yönetirken, kendilerinin seçmiş olduğu ve caesar unvanı verilen iki kişide imparatorluğu yönetiyordu. caesar'lar daha sonra imparator oldukları zaman - ki onlar daha sonra agustus unvanı alacaklar- kendi yerlerine ilerde geçecek olan iki kişiyi caesar unvanı vererek seçeceklerdi. en azından sistem böyle olacaktı. bu sisteme "tetraşi" denmektedir. "
  
  dioclentianus önce maesi* valiliğine atanmış, daha sonra konsüllük makamına yükselmiş ve sonra saray muhafız komutanı olmuştur. perslere karşı savaşmış ve başarılı olmuştu. dioclentianus'un iyi bir karakteri vardı, eğitimliydi ve saygı görüyordu. hem askeri hem politik yetenekleri vardı. maximianus'u tahta ortak etti. ikisi de augustus ünvanı ile imparatorluğu yöneteceklerdi. maximianus, dioclentianus'un aksine eğitim olarak zayıf ve hırçındı. dioclentianus'un karakteri daha yumuşaktı. diğer üç hükümdar dioclentianus'a saygı duydular. diocletianus'un kurmuş olduğu bu sistem ancak kendisi öldükten sonra bozuldu. diocletianus başa geçtikten altı yıl sonra caesar'lar yönetime katılmıştı.
  
  chlorus ve galerius, caesar unvanı verilerek imparatorluğa ortak edildiler. ilk önce evlat edinildiler sonra karılarından boşanmaya zorlayıp kendi kızlarıyla evlendirdiler. galya, ispanya ve britanya'nın yönetimi constantius chlorus'a verildi. galerius ilirya'da güveni sağlamak için tuna'daki orduların başında kaldı. italya ve afrika maximian'a verildi. diocletianus ise; trakya, mısır ve asya eyaletlerini aldı.
  
  diocletianus ve taht arkadaşları barbarları ıslah yoluna gittiler. mağlup ettikleri barbarları imparatorluğun sahipsiz topraklarına yerleştirdiler. bunlar çiftçilik ve hayvancılık ile uğraştılar. sadece savaş zamanında ellerine kılıç veriliyordu. diocletianus iyi bir reformist idi. yaptıklarıyla, çalkantılı bir dönemden geçen imparatorluğa nefes aldırmıştı. ayrıca doğu roma imparatorluğu için de bir zemin hazırlamıştır. ancak bu dönem hristiyanlara karşı büyük bir kıyım başladı. hristiyanlar en kötü işkenceler ile cezalandırıldı, kiliseleri yakılıp yıkıldı. diocletianus nihayet emeklilik zamanının geldiğini düşünerek tahtan çekildi. görevi bırakmadan önce kendi adına bir saray yaptırdı.
  
  emekliliğini kendi tarlasında geçiren bu imparator ne yazık ki son yıllarını huzurlu bir şekilde geçiremedi. karısı prisca ve kızı valeria son yıllarında kaçak bir hayat sürdüler. sevgili kızı ikinci maximinusun ( daha sonra imparator olacak) izdivaç teklifini red etmişti. diocletianus'un imparatora göndermiş olduğu mektuplarda bir işe yaramadı. sonunda ondan ( ikinci maximinus) daha zalim biri tahta oturdu: licinius. bu zalim imparatorun emriyle eşi ve kızı selanik kentinde idam edildi. bu olay, hükümdarlığı zamanında saygı duyulası işler yapan bir adam için oldukça yıkıcı oldu.
  
  sonra constantius chlorus (bkz: #146179319)
  
  önce carinus (bkz: #145292590)
  
  *görsel