büyük kiros

• "büyük kiros, büyük cyrus ya da büyük keyhüsrev - ikinci kros -"
  
  medlere karşı ayaklanma başlatıp, pers imparatorluğunu kurmuştur. bu aynı zamanda ahameniş hanedanlığının da kurulması anlamına geliyordu. zaten çoğu kaynakta ahameniş adı pers isminin yerine de kullanılır. birinci pers imparatorluğu ya da birinci ahameniş imparatorluğu.
  büyük kros hakkındaki bilgiler tarihçiler tarafından tartışma konusu olmuştur. antik yunan yazarlarından ksenophon, kros'u ahlak ve yöneticilik gibi konularda örnek göstermiştir. kros hakkında ki bazı bilgileri bir diğer antik çağ tarihçisi olan herodot vermektedir ancak bu bilgiler oldukça tartışmalıdır. akadca yazılmış olan bir çivi yazısında ise büyük kros'un soylu bir aileden geldiğinden söz eder.
  kabul edilen bir efsaneye göre med kralı astyages kızını, pers vasalı olan kambiyes ile evlendirdi ve bu evlilikten kros dünyaya geldi. kral astyages, gördüğü bir rüya üzerine kros'un ileride başına bela olacağını düşünerek generali harpagus'a öldürülmesi emrini verdi. ancak araya girenler sayesinde o zamanlar on yaşında bir çocuk olan kros'un yaşamasına izin verir¹. harpagus, kros'un saraydan kaçmasına yardım eder. kros cassandere ile evlenir.
  kros büyür ve büyükbabası astyages'e isyan eder. yapılan savaşı kazanır ve astyages teslim olur (mö 550). kros'un hedefi batıya doğru genişlemekti. önce iran kabileleri üzerinde otorite sağladı.
  anadolu'da lidyalılar medler içindeki karışıklıktan faydalanarak topraklarını biraz genişletmişti. kros lidya üzerine yürüdü, başkentlerine (sardes) girdi ( 547 veya 546). lidya kralı kroisos ya öldürüldü ya da bazı kaynaklara göre kros tarafından esir alındı ama iyi bir muamele gördü. kros lidya üzerine yürümeden önce bir diğer anadolu devleti olan kilikya ile müttefiklik kurdu. kilikya devletini kendine bağlı bir bölge haline getirdi.anadolu'daki ionya (iyonya) ve diğer yunan şehirleri kros'un gücünü tanıdılar. çıkan bir kaç isyan ise bastırıldı. ekim 539'da babili ele geçirdi. orda bulunan yahudileri serbest bıraktı². kros genel olarak babil halkına iyi davrandı ve onların inançlarına saygı duydu. hatta onlar için kurban keserek bağları kuvvetlendirdi. babil ile beraber filistin ve suriye'de kros'un eline geçti.
  kros'un ölümü üzerine iki söylenti vardır. birincisi herodot'a göre kadın bir hükümdar olan tomris tarafından kafası kesilmiştir. ksenophon'a göre sarayında ölmüştür³. 530 yılında hayatını kaybetmiştir.
  kros ayrıca, silindir kitabesinde şöyle yazar: “ben kyros’um, evrenin kralı,büyük kral, güçlü kral, babil’in kralı,
  sümer ve akad’ın kralı, dünyanın dört bir yanının kralı, kambises’in oğlu,
  büyük kral, anšan şehrinin kralı. , kyros’un torunu, büyük kral, anšan şehrinin kralı, ebedi krallığın soyundayım"
  
  sonra gelen 2. kambises (bkz: #138859858)
  
  ¹ bu hikaye hz. yusuf - firavun hikayesiyle benzerlik taşıyor. tam bir benzerlik olmasa da "dişi kurt" efsanesini de örnek vermek istiyorum. roma'nın efsanevi kurucusu olan romulus ve kardeşi remus'ta amulius'un kan dökücülığü sayesinde anneleri slvia tarafından bir beşik içine koyularak nehire bırakılmışlardı. yani bu tip hikâyeler o zamanlar popülermiş.
  
  ² günümüzde british müzesinde bulunan kiros silindiri ahameniş imparatorluğu zamanında kalma babil diliyle yazılmış bir çivi yazısıdır. bu yazıtta kros'un babil seferi anlatılmaktadır.
  
  ³ ksenophon yıllarca pers ordularında bulunmuş, pers kültürünü yakından tanıma fırsatını da bulmuş bir yazardı. hocası sokratesi'de platon'dan farklı olarak dindar olarak anlatmıştır. sonuç olarak ksenophon krosa büyük hayranlık duyan biri iken heredot işi masal boyutuna çevirmiştir. aynen homeros'un truvası gibi.