hz. musa

• son zamanlarda antik mısır'ın tarihini kurcalıyorum. bu insanlara hayran kalmamak elde değil. çağdaşları mağaralarda avcı toplayıcı iken bu insanlar günümüz mühendislik ve heykeltraşlık sınırlarını zorlayan yapılar inşa etmişler. günüzmüde halen afganistan, pakistan, hindistan gibi ülkelerde insanlar çadırlarda yaşarken bunlar 4500 yıl önce devasa tapınaklar piramitler inşa etmişler. krallarını, dinlerini, tarihlerini taşlara dağlara kazıtmışlar. günümüze de ışık tutuyorlar.
  
  başlık hz. musa. konumuz musevilik ve ibrahimi dinler. başlığın şükela modunda şu entry çıkıyor. #6278128 17 yıl önce yazılmış. adam haklı olarak soruyor; ben bile bu isim evrimini gördüm bilim insanları nasıl görememiş. görmüşlerdir eminim. sadece o kaynaklar elimize ulaşamıyor. şimdi ben de kurcalayarak birkaç tespitte bulunacağım ama eminim benden yıllar önce birileri bu tespitleri yapmıştır.
  
  ibrahimi dinlerinin temelleri hz. ibrahim ile başlıyor. m.ö 2150-1975 arası bir tarihe denk geliyor. doğum olarak güneydoğu anadolu-suriye, ölüm olarak kenan(filistin) gibi coğrafyalarla ilişik kurulmuş. bu tarih antik mısırda 11. hanedan denk geliyor. doğduğu bölgede de o zamanlar luviler ve luvilerin alt krallıklar varlığı var.
  https://tr.wikipedia.org/wiki/luvi_krallığı
  
  sonda söyleyeceğimizi şimdiden söyleyelim. ibrahimi dinlerinin kökeni luvi din mitolojisine çıkıyor.
  
  luvilerin anadoludaki varlığı sonra hittitlerle kesişiyor. hittit kaynaklarında luvi izine denk geliniyor. zaten hitit dillerinden biri de luvicedir. hititlerle savaştılar mı bilmiyoruz ama hitit yazıtları luvileri aşağılayıcı bir dille tanımlıyor. hititlerin bu krallık ile ilgili en önemli tanımlaması şudur; ışığın insanları.
  
  bu tanımlama antik çağdan günümüze kadar geldiği düşünülüyor.
  
  likya dilinde lu(w); ışık
  hitit dilinde lukk; aydınlanmak
  latince lux; ışık
  ermenice luys; ışık
  ingilizce light; ışık
  fransızca luire; ışık
  almanca licht; ışık
  
  (bkz: #52126651)
  
  luvilerin dinleri hakkında net veriler olmasa da hitit kaynaklarından yola çıkarak güneş merkezli ışığa tapım kültüne sahip görülmektedir.
  http://www.dusunuyorumdergisi.com/luvi-gelenegi/
  
  peki bu luvilerden, antik mısıra, ibrahimi dinlere, museviliğe nasıl bir bağ kuracağız?
  
  musevi kaynaklara göre ibrahim'in m.ö 2000'lerde luvi coğrafyasından antik mısır topraklarına geçtiği yazılıyor.
  
  ibrahimin (avraam avinu), ishak(yitshak) diye bir oğlu var. ishak'ın da yakup (yaakov) diye bir oğlu var. yakup'un da yusuf diye bir oğlu var. yusuf üç ibrahimi dinde önemli bir figür. tevrat ve incil'e göre yusuf, mısırlı bir kervana köle olarak satıldığı, kuran'a göre kardeşleri tarafından bir kuyuya atılıp mısırlılar tarafından bulunduğu yazılmaktadır. üç dinin ortak paydası antik mısırda önemli bir konuma geldiğidir.
  
  peki yusuf antik mısır'da hangi yıla ve hanedanlığa denk geliyor? googleda üç islami kaynağı kurcaladım. 2 tanesi yusuf'u m.ö 1650'lerde 18. hanedanlığa ait gösteriyor. diğer kaynak ise saçmalıyor. yusuf'u ibrahim'den 650 yıl önce yaşamış firavun coser'e tarihlendiriyor.
  https://islamansiklopedisi.org.tr/yusuf
  https://sorularlaislamiyet.com/…daki-firavun-kimdir
  coser döneminde yaşadığını söyleyen kaynak
  
  şayet yusuf'u 18. hanedana tarihlendirirsek büyük dedesi ibrahim arasında yaklaşık 450-500 gibi büyük bir fark çıkıyor. dini kaynaklar bu süreyi normal görüyor. dini kaynaklar ibrahim'in 175 yıl, oğlu ishak'ın 180 yıl ömür sürdüğü yazılıyor. ishak'ın oğlu yakup'un kaç yıl yaşadığı bilinmiyor, ona da bir 150 yıl yazarsak yusuf'u 18. hanedana yetiştirebiliyoruz.
  
  yusuf'un 18. hanedana ait olduğunu varsayarsak, 18. hanedan kralları ve tarihine odaklanalım.
  
  18. hanedan krallarından iii. amonhotep'in oğlu iv. amonhotep antik mısır tarihini en dikkat çeken krallarından biridir. hükümdarlığının 4-5. yıllarında çıkıp şunu diyor; "ben bir rüya gördüm. size yeni bir din ve tanrı müjdeliyorum. yeni tanrımızın adı aton'dur (güneş). adımı da değiştiyorum. adım artık iv. amonhotep değil akhenaton'dur. dini sloganımız ise şu; aton'dan başka ilah yoktur. akhenaton ise onun elçisidir. la ilahe aton, akhenaton resulaton"
  (bkz: atenizm)
  
  bu yeni din mısır halkı tarafından tamamen kabul görmese de reddedilmiyor da. antik mısır'ın güneş ve yaratılış tanrısı amon-ra'ya benziyor. antik mısır din kültü komplike ve çok tanrılıydı. kadın erkek cinsiyetsiz olmak üzere 50'ye yakın tanrı vardı. hanedanlık dönemlerine göre bazıları öne ve geri plana gidebiliyordu. kombin bile oluşturabiliyordu. antik mısır din tarihinde özelikle 18. hanedanlıkta yaratılış tanrısı amon ön plandaydı. güneş tanrısı ra ile kombin yapıp tapınaklarda amon ra olarak karşımıza çıkıyordu.
  
  akhenaton'un yaptığı da şuydu; tüm antik mısır tanrılarını reddedip sadece amon ve ra'yı kombin edip tek tanrı diye sunuyordu. diğer tanrılara tapınmayı da yasakladı. tam kabul görmeyen bu dini dikta ile yaydı. aton adına büyük tapınaklar inşa etti. eski amon tapınaklarını tahrip etti.
  
  m.s 20. ve 21 yy bilim insanları akhenaton'un rüyasında görüp dini yaydığı nedenine inanmadı. bu yeni din bu adamın öyle rüyasında gördüğü bir din olmamalı, arkasında başka şeyler olmalıydı. ne oldu da durduk yere binlerce yıllık mısır dinini reddedip yeni din türetti? akhenaton'un şeceresini irdelediler. baba tarafından dikkat çeken bir şey yok. 4-5 nesil boyunca kutsal kan soyundan geliyor. anne tarafını da irdelediler oradan da mısır çıktı. ancak daha sonra bulunan bazı mumyalar ve anadoluda ortaya çıkan bazı tarihi metinler akhenaton'un anne soyuna ve aton dinine ışık tuttu.
  
  1905'te amerikalı arkeloglar antik mısır dönemine ait bir mezar keşfettiler. mezar bir krala ait değildi ama içinde önemli bir devlet adamı vardı. lahtindeki yazılarda devlet adamının adı yuya olduğu belirlendi. yuya iii. amonhotep'in yardımcılarından biriydi. birçok vasfı daha vardı. iii. amonhotep döneminde krallığın savaş arabalarının baş sorumlusu ve komutanıydı.
  
  dini kitaplarda yusuf ve savaş arabası ile ilgili 3 ayet vardır;
  
  1-vekil olarak göreve getirildiğinde, firavun joseph’e savaş arabası vermiştir.
  
  2- joseph, babası jacob’ı ve mısır’a ulaşan israil kabilesinin geri kalanını karşılamak için savaş arabası kullanmıştır.
  
  3-yahudiler babası jacob’ı filistin’e götürmek için gittiklerinde josep ona hem savaş arabası hem de atlılarla götürmüştür.
  
  yine dini kitaplarda yusuf'tan firavun babası olarak bahsetmektedir. ‘’ çünkü tanrı senden önce hayatı korumam için beni gönderdi ve beni ve firavun’a baba yaptı"
  
  bu bilgi de yanlış değildir. yuya, kral iii. amonhotep'in kayınbabasıdır. iii. amohotep'in eşi kraliçe tiye, yuya'nın kızıdır. yuya'nın lahtinde de bu yazılıdır; "iki toprak kralı’nın kutsal babası’’
  https://nereye.com.tr/…-hikayesi-ve-gercek-kimligi/
  
  yuyo'nun yusuf/joseph'e dönüşmesi için 'sef 'ekimiz eksik. mısırbilimci ahmet osman bu konuyu "a mysterious mummy in cairo: the surprising true ıdentity of joseph with the coat of many colors" adlı yazısında sef kısmını şöyle bağlıyor. iii. amonhotep'in sef adında bir yadımcısı da vardı. yuya-sef'in yusuf'a türemesinin böyle çıktığını düşünür.
  https://www.ancient-origins.net/…many-colors-008681
  
  peki yuya ve kraliçe tiye'nin akhenaton'un aton dini ile bağıntısı nasıl oluştu?
  
  akhenaton, kral iii amonhotep ve kraliçenin tiye'nin oğluydu. iii. amohotep'ten sonra oğul akhenaton krallığın başına geçti. antik mısır kabartmaları her ne kadar yuya ve tiye'yi mısır kökenli gösterse de bilim insanları yuya'nın mumyasının incelediklerinde kesin mısır belirtileri bulamadılar. kemerli burnu avrupa insanına benziyordu. mumyalanma biçimi diğer mısır mumyalarından farklıydı.
  https://en.wikipedia.org/wiki/yuya
  
  tekrar anadolu coğrafyasına bakarsak yuya ve tiye'nin anadoludan gelen bir kraliyet mensubu olduğu düşünülmektedir. m.ö 1600'lerde luvi krallığı üniter yapsını kaybetmişti. alt devletlere bölünmüştü ama dil ve din kültürü anadoluya yayılmıştı. öyle ki hititlerin yaygın dilleri arasında luvice de vardı.
  https://tr.wikipedia.org/wiki/hititler
  
  luviler o tarihte kizzuwatna, seha, arzawa adında 3 devletçiğe bölünmüştü ama luvi geleneğini sürdüyürolardı. arzawa krallığında antik mısır ile ilgili çok önemli bir bilgi vardı. akhenaton'un babası iii. amonhotep döneminde antik mısır ve arzawa ittifak içindeydi. o dönemden kalan amarna mektuplarında iii. amonhotep'in arzawa krallığından evlenmek için bir prenses istediği yazılıyor.
  (bkz: el amarna arşivi)
  https://en.wikipedia.org/wiki/luwians
  
  arzawa krallığı prenses gönderip göndermediği bilinmiyor. bundan sonra benim teorilerim başlıyor.
  
  arzawa krallığı ittifakı güçlü tutmak için iii. amonhotep'e evlenmesi için bir prensesini göndermiştir. bu prenses tiye'dir. tiye tek gelmedi babası yuya'yı da mısıra getirtti. tahminen bir grup halinde geldiler. zaten yuya'nın yüz anatomisi ve mumyalanma tipi tipik mısırlılara benzemiyor. arzawa'dan gelen bu topluluk zorla getirilmedi, bir davet üzerine gelmişti. mısır'da dinlerine de pek karışılmadığını düşünüyorum. ayrıca kaynaklara göre kraliçe tiye antik mısır'da krallığında dış işleri görüşmelerinde önemli rol aldığı yazılıyor. ki bu da tiye'nin ikinci bir dil bildiğinin gösterir.
  https://en.wikipedia.org/wiki/tiye
  
  tiye ve amonhotep'in evliliklerinden çocuklar oldu. bunlardan biri de sonradan kral olacak olan akhenaton'du. kraliçe tiye tüm çocuklarına luvi güneş dinini empoze etti. nihayetinde akhenaton kral olduğunda aton(güneş) dinini ilan etti. akhenaton'un hükümdarlığı 17 yıl sürdü. bunun 12-13 yılını dinin propagandasına verdi. tiye ile beraber luvilerden gelen topluluk da bu dinin bir parçası olup propagandaya destek vermiştir.
  
  kraliçe tiye ve akhenaton'un eşi nefertiti'nin bir aton tapınığındaki görseli şöyledi. güneş ışınlarına dikkat. bu ışın tüm aton betimlerinde vardır.
  https://c8.alamy.com/…um-berlin-am-14145-t4g2r1.jpg
  
  akhenaton'dan sonra oğlu tuthankaton tahta geldi. tuthankaton babasının bu yeni dinini reddeti. eski mısır dinlerine döndüğünü açıkladı. ismindeki aton'u da çıkartıp antik mısır tanrısı amon'u getirtti. (bkz: tutankamon)
  
  işte buradan sonra musevi ve ibrahimi dinlerinin olayları başlıyor. tutankamon ve sonraki firavunlar bu aton dini mensuplarını mısırın kuzey'ine sürgün etti. akhenaton'un tüm heykel ve kabartmalarını yıktılar. aton'a adanan tapınakları tahrip ettiler.
  
  bu bağıntıyı 1939'da ilk sigmund freud yakalıyor. musa'nın akhenaton'un krallığı döneminde akhenaton'un çevresinde olan önemli bir şahsiyet olduğunu düşündü. ancak freud moses/musa kelimesinin köküne pek değinmedi. zaten diğer kitaplarına nazaran düzensiz bir kitapmış. kitabı kansere yakalandığı dönemde yazmış.
  https://dergipark.org.tr/…nload/article-file/254325
  
  bir sözlük yazarının da dediği gibi musa yüksek ihtimal tutmose, ahmose adını taşıyan bir şahıstır ve dilden dile bu isim musa'ya dönüşmüştür. çünkü akhenaton'un dedeleri ve akrabaları arasında bolca tutmose ve ahmose vardır.
  (bkz: #6278128)
  
  freud'un dediği gibi bu musa figürü akhenaton'un çevresinden biridir. akhenaton'dan sonra bu musa figürü dinin vazgeçmeyip dinini yaymaya devam etmeye çalıştı. akhenaton'dan sonraki krallar aton dinini yaskalayınca musa ve çevresi mısır'dan çıkmaya çalıştı. mısır'dan çıkış hikayesi ve mısır'da kalan musevi köleler miti de buradan gelmektedir.
  
  tevrattaki bazı ayetlere bakınca antik mısır, luvi, akad ülkelerinin izine biraz daha rastlıyoruz.
  
  tevratta şu yazılır, israiloğulları ve musa, levi'nin kavminden gelir. bu levi kelimesini kurcaladım. ilginç bir bilgi daha çıktı. levi de yakup'un bir oğluymuş ve yusuf'un(yuya) kardeşiymiş.
  https://tr.wikipedia.org/wiki/levi_(beni_İsrail)
  
  bu levi kavmi kelimesinin aton dinin kökenleri olan luvi krallığından türediğini düşünüyorum. belki de luvi kavmi demeye getiriyorlardır.
  
  bu da gösteriyor ki musa figürü musevilik tarihini derlerken sadece aton'a bağlı kalmamış. kraliçe tiye ve firavun babası unvanına sahip yuya'yı da (yusuf) bu dinin parçası olarak görmüş. yusuf'un üst soyu olarak görülen yakup (yaakov), ishak (yitshak), ibrahim de (avraam avinu) luvi krallığında birer dini figürdür. zaten kaynakları ibrahim'in luvi krallığı topraklarından mısıra geçtiğini doğruluyorlar.
  
  diğer önemli bağıntı şudur; tevrat'taki musa'nın nehre bırakılması olayı akad kralı sargon'un mitlerine benzemektedir. bu kısımlar da musa figüründen sonraki yahudiler tarafından dini kaynaklarına musa'yı anlatmak için eklenmiştir.
  
  başrahibe annem hamile kaldı; beni gizlice doğurdu
  beni bir sepete koydu, bitümle kapağımı kapattı
  beni üstümden yükselen nehre attı
  
  antik mısır milattan önce defalarca istila edilmiş. gelen her istilacı mısır'ın mimari ve dini kültüründen büyülenmiştir. bıraktıları yöneticler mısır dinini benimseyip kendini firavun ilan etmiştir. kushlar(sudan) bu kültürden o kadar etkilendi ki ülkelerine dönerken kush'ta piramit inşaa etmişlerdir. hiskoslar, persler, antik yunanlar da keza antik mısırdan yoğun etkilenmiş devletlerdir. ancak mısır kültüründen etkilenmeyen devletler asur ve babillerdir. bu iki devlet m.ö 600 ve700'lerde mısırı 2 defa işgal ettiklerinde babil ve asur kültürlerini dikta etmiştir. bu istiladan yahudiler yoğun etkilenmiştir. (bkz: babil sürgünü)
  
  bu iki devletin geçmişi de akad'a dayanır. yahudiler akad kralı sargon'un hikayesini beğenmişleri ki onlar da aynı olay örgüsünü musa'ya uyarlamışlardır.
  
  son olarak şunu ekleyeceğim. bu incelemelerim esnasında ipuwer papirüsü denilen bir papirüse denk geldim. ibrahimi dinlerinin mensupları bu papirüsü ibrahimi dinlerinin tarihine ışık tutan sağlam bir kaynak olarak bakarlar ama kendi ayaklarına sıktıklarının farkında değiller.
  
  papirüs şu an hollanda müzesinde. papirus 19. hanedan döneminde yazılmış ve 12. hanedan dönemine ait kıtlık ve hastalıklardan bahsediliyor.
  
  lakin papirüs musa'dan yaklaşık 500 yıl önceki bir hanedanlığa ait olayları anlatmaktadır.
  https://www.youtube.com/watch?v=7wrrkwwoumw
  
  sigmund freud musa ve tektanrıcılık kitabının sonuna şunu yazmış. "vardığım bu sonuçtan hiç şüphem yoktur" ben de aynısını tüm bu yazdıklarım için diyorum.