aşoka fermanları

• ilk insan hakları metinleri olarak zikredilse de bana tuhaf bir şekilde on emir'i çağrıştırmakta olan, dhamma yazıları olarak da geçen ve maurya imparatoru aşoka'nın hint halklarını budizm'in pasifist felsefesi çerçevesinde birleştirmeye çalıştığını ispat eden ferman, daha doğrusu maddeler bütünü.
  
  kabaca m.ö. 260 ilâ 240 seneleri arasında toplam 4 ayrı dönemde oluşturulmuş 33 maddeden oluşan bu fermanı kabaca özet ve derleme maddelerle anlatmak gerekirse, ortaya aşağı yukarı şöyle bir şey çıkıyor. buyursunlar!
  
  1-) kurban edilmek, köri yapmak ya da yemek pişirmek maksadıyla hiçbir hayvan kesilmeyecek ve katledilmeyecek.
  2-) hastaların iyileştirilmesi için kabul edilebilir miktarlarda şifalı ot ve bitkiler ekilebilecek.
  3-) göz alıcı kabile ve ev ziyafetlerinden uzak durulacak.
  4-) baba ve anneye hürmet ve itaat gösterilecek; akrabalara ve dostlara herkes cömert davranacak.
  5-) hayvanlar dahil yaşayan hiçbir varlığa zarar verilmeyecek.
  6-) tasarruf esas olacak; gereksiz harcamalardan kaçınılırken yalnızca brahman ve diğer din adamlarına maddi yardım ve hayırda bulunulabilecek.
  7-) kadınlar ile erkekler arasında olsa dahi tüm anlaşmazlıklar doğrudan adil ve sorun çözme becerisine sahip imparatora aktarılacak; herkes mesleğinden ve sınıfından bağımsız olarak erdem, iffet, ahlak ve onur sahibi olacak.
  8-) hizmetçilere, öğretmenlere, aşçılara ve kolluk kuvvetlerine saygıda kusur edilmeyecek.
  9-) minnet, dürüstlük, hoşgörü ve sadakat, tüm ikili ilişkilerde esas olarak bellenecek.
  10-) doğum, kutlama, hastalık, ölüm, yolculuk öncesi ya da dönüşü gibi hadiseler için düzenlenen ziyafet, tören ve diğer tüm aç gözlülüğe yol veren faaliyetlerden uzak durulacak.
  11-) mensubu olunan din övülerek diğer dinler aşağılanmayacak; gurur ve yozlaşmadan uzak durulacak.
  12-) savaşlardan ve şiddetten uzak durulacak; ailenin hayatın en önemli ögesi olduğu unutulmayacak ve aile bütünlüğünü bozabilecek hiçbir şiddet ya da çatışmaya müsamaha gösterilmeyecek.
  13-) belirtilen ilkelerden^* taviz verilmeyecek; başka bir dine ya da kültüre mensup insanlara karşı da muhakkak hoşgörülü ve nazik olunacak.
  14-) şehvet, ihtiras, kibir ve gereksiz konuşmalardan uzak durulacak; gerçek kurtuluşun ancak ve ancak dhamma ile mümkün olduğu asla unutulmayacak.
  
  tarihte geniş topraklara yayılmış görece heterojen dokudan halkları dinsel ya da ahlakî bir bütünleşme ve tektipleştirmeyle yönetmeye çalışan ne ilk ne de son lider^**** olan aşoka'nın yine de ayrıntılı okumalar yapıldığında esas derdinin aslında budizm'in dini öğretilerinden ziyade felsefi ve etik tarafıyla olduğudur. şiddet ve aç gözlülükle beslenen bir kişiliğin ve de toplumun yerini daha sakin bir ruh haliyle özdeşleşecek barış yanlısı ve hayırsever bir yapının almasını sağlamayı niyetlenmiştir. belki de batısında helenistik baktrialıların, güneyinde tamil kökenli dravidlerin, güney batıda şavaist hinduizm'e sıkıca bağlı savaşçı karakterli kannadaların ve daha pek çok birbirinden farklı kültürün bulunduğu hindistan tarihinin yüz ölçüm açısından gelmiş geçmiş en büyük imparatorluğunu şiddeti önleyerek yönetmenin en makul ve kolay yol olduğunu düşünmüştür; kim bilir?