reformasyon

• reform ‘’yenileme ve düzenlemek’’ anlamına gelir ve latince’den türetilmiştir. reform belli başlı alanlarda da (siyasi, iktisadi, ziraat, sosyal vs.) kullanıldığını görürüz fakat ‘’reformasyon’’ adını bir sonraki yüzyılda aldığını görürüz. orta çağ’dan başlayarak git gide artan roma katolik kilisesi’nin baskılarına daha fazla dayanamayarak isyan eden, almanya’da başlayan ve tüm avrupa’ya yayılan dini bir harekettir. bu harekete ise ‘’protestan’’ ismi verilmiştir.
  
  protestan sözcüğü de latince’den türemiştir, ‘’protestantem’’ kelimesinden ortaya çıkan bu kelime ise ‘’protesto etmek’’ anlamına gelmekteydi. ilk kez 19 nisan 1529’da ıı. speyer meclisi’nde kullanılmıştır. şarlken’in topladığı meclise martin luther’i temsilen katılan bazı alman prens ve yöneticileri katolik temsilcilerin kararlarını protesto ettikleri için şarlken ve destekçileri tarafından protestan olarak anılmaya başlamışlardır.
  
  martin luther (1483-1546), augustin tarikatına dahil olan eski bir keşiş, rahip ve wittenberg üniversitesi’nde öğretim üyesiydi. almanya’nın eisleben şehrinde doğdu. erfurt üniversitesi’nde hukuk tahsili alırken bir ölüm tehlikesi atlattığı hissiyatıyla ruhu konusunda şüphelere kapılarak tahsilini yarıda bırakıp 1507 senesinde papaz oldu. 1510 senesinde roma’ya giden luther, burada her şeyin ters gittiğini, rüşvet ve iltimasın her yere yayıldığını görmesi ile roma kilisesi ile olan savaşının hazırlığını yaptı. 1520 senesinde papa x. leo tarafından bir beyanname ile aforoz edildi. luther, daha sonra da vatikan ile antlaşmaya varmamıştır.
  
  jean calvin (1509-1564), reform sürecinde luther’in görüşlerini inceleyen calvin, protestanlık’a karşı bir ilgi hissetti. 1536’da, kült eseri christianae religionis ınstitutio kitabını yayınladı. xvı. yüzyılda avrupa’da gelişen reform hareketinin liderlerinden biri oldu. calvin, toplumsal kurumları gelenekçi din felsefesine göre değil, hristiyanlık’ın başındaki temeline göre şekillendirmeyi hedefleyen kalvinizm mezhebini kurdu.
  
  xvıı. yüzyılın başlarında avrupa toprakları farklı savaşlara ev sahipliği yapmıştır. xvı. yüzyılda gelişen protestanlık mezhebinin mevcut kilise hakimiyetine olan mücadelesi xvıı. yüzyılın birinci çeyreğinde etkisini artırmıştır. dönemin güçlerinden biri olan habsburg yani avusturya imparatorluğu papalık’tan yana tavır alırken, fransa ise protestanları desteklemiştir. geniş kapsamlı açıklamak gerekirse; avrupa’da yaşanan kriz 1618 senesinde iyice artmıştır. isveç, fransa, hollanda, danimarka ve bohemyalı asiler protestanların safında yer tutmuştur. ingiltere ve osmanlı imparatorluğu ise perde arkasından protestan ittifakını desteklemiştir. avusturya, kutsal roma cermen imparatorluğu, ispanya, bavyera ve kilise devletleri ise katolik ittifakında birleşmiştir. papalık ve lehistan-litvanya devletleri ise katolikleri desteklemiştir.
  
  çok kanlı geçen otuz yıl savaşları avrupa’yı ve özellikle almanya’yı bir kaos merkezi haline getirmişti. bu süreç içinde birçok insan evlerinden olacak, avrupa’da yeni bir dönemin temelleri yine kanla atılacaktı. kaosun bir merdiven olduğunu adeta bize gösteren batı dünyası, kırılmayı bu sefer mezhep savaşlarından verecekti. almanya nüfusunun yarısını kaybedecekti.
  
  bu savaşlardan sonra ise karşımıza vestfalya barışı çıkmakta. vestfalya barışı, otuz yıl savaşları’nda karşı karşıya gelmiş devletler arasında imzalanmıştır. lakin vestfalya barışı gerçekleştirilen tek bir oturumla imzalanmamıştır. dahası vestfalya görüşmeleri önderler seviyesinde gerçekleştirilmemiştir. konferans vestfalya’ nın iki ayrı şehrinde düzenlenmiştir. kutsal roma imparatorluğu ve onu oluşturan katolik devletler münster şehrinde bir araya gelmiştir. protestan birliği ise osnabrück şehrinde toplanmıştır. vestfalya görüşmeleri düşünüldüğü gibi resmi ve düzenli bir şekilde hayata geçirilmemiştir. resmi ve planlı olmayan bu istişarelerde hedef barışı sağlamaktı. bu barışı yapabilmek için kudretin dengelenmesi ve tarafların arzularının istenildiği gibi olması lazımdı. vestfalya barışı birbirinden başka bölgelerde imzalanan üç belgeden oluşmuştur. vestfalya antlaşması etrafında imzalanan birinci antlaşma 1648 senesinde imzalanan münster barışı’dır. hollanda ve ispanya arasında imzalanan sağlanan bu barış ile seksen yıl savaşları bitmiştir. bu anlaşma ile ispanya, hollanda cumhuriyeti’nin özgürlüğünü kabul etmiştir. ikinci antlaşma; fransa ve kutsal roma imparatorluğu tarafları arasında imzalanan münster antlaşması’dır.
  
  son olarak, isveç, kutsal roma imparatorluğu ve alman prenslikleri arasında imzalanan osnabrück antlaşması’ dır. vestfalya barışı aynı zamanda bazı ilklere sebep olmuştur.