urgenc

• hakkında bir genel yanlışı düzeltmek istediğim şehir.
  
  esasında harzemşahlar'ın başkenti olan urgenc, günümüzde özbekistan topraklarında kalan kent değil, bu kentin biraz güneyinde yer alan ve türkmenistan'ın en kuzey noktası olarak bilinen kö'ne urgenç'tir. türkmenistan sınırları içerisinde yer alan ve amu derya'nın hemen güney banklarına muhtemelen pers ahameniş imparatorluğu döneminde kurulmuş bir kent olan urgenc, bilhassa 10'uncu ve 11'inci asırdan itibaren bölgenin buhara, semerkand ve hucend ile birlikte en mühim kültürel ve ekonomik merkezlerinden birisi halini almıştır. ipek yolu'nun üzerindeki konumu da bu kentin zaman içerisinde çok fazla düşman çekmesine de yol açmıştır.
  
  bu düşmanlardan belki de en acımasızı olan cengiz han ise 1221 senesinde şehri kelimenin tam anlamıyla darmadağın etmiştir ve kimi rakamlara göre 30 bin, kimi rakamlara göre 50 bin kişiyi öldürmüştür. ne var ki şehir kısa süre içerisinde yeniden canlanmıştır, zirâ moğol hanları da şehrin ticari ve jeopolitik önemini kısa süre içerisinde algılamışlardır.
  
  ibn-i battuta'nın 1337 civarında urgenc'e dair aldığı notlarına göreyse görganç olarak isimlendirdiği bu kent, "türkler'in en büyük, en göz alıcı ve en cezbedici şehirlerinden birisidir".
  
  1379 senesinde ise tarihin gördüğü bir diğer yıkıcı kumandan emir timur, kentte sadece bir cami bırakıp geri kalan her şeyi yakıp yıkmıştır. urgenc bir daha asla eski önemine kavuşamamıştır ve 19'uncu asırda kentin civarında yerleşen türkmenler ise şehir merkezlerini biraz daha kuzey batıya taşıyarak günümüzdeki urgenc'i kurmuşlardır.
  
  mevcut haliyle bir harabe kent olan kö'ne urgenc, yani timur'un yıkımına kadar esas urgenc olan şehir, ise yine de halen arkeolog ve tarihçilerin ilgisini çekmeye devam etmektedir.
  
  son bir not da ekleyeyim; kö'ne türkmence'de bildiğiniz "köhne" yani "eski, viran, yıkık dökük" anlamlarına geldiğinden bu şehrin yeni urgenc ile karıştırılmaması için ne yazık ki duruma çok uygun bir isimlendirme olmuştur.