akıllı hans

• hayvan davranışı, cognition'ı çalışanların psikolog (bkz: otto pfungst) ile beraber evlerinin*zihinlerinin en önemli yerine portresini asması gereken çok önemli bir vakadır.
  
  akıllı hans, bizlere televizyonlarda sosyal medyalarda evdeki evcil hayvanımızda gördüğümüz bazı 'anormal' davranışlara bir açıklama getirirken son derece büyük bir inference sağlar.
  
  hayvanları, insanbiçimine sokmanın son derece yanlış olduğunu, hayvan davranışlarla ilgili çıkarımlar yaparken diğer birçok şeyi sabit tutmamızın ne kadar önemli olduğunu gösterir. akıllı hans vari yorumlar sadece sosyal medyada veya popüler kanallarda karşımıza çıkmaz, son yıllarda yapılmış modern psikolojik, nöropsikolojik akademik çalışmalar da 'akıllı hans' tuzağına düşebilir. ilk aklıma gelen örneğin mükemmel derecede hızlı kısa süreli hafıza performansı gösteren, ve sayıları küçükten büyüye inanılmaz bir hızda sıralayan şempanzeler ve karşılığında verilen muz ödülü.
  
  akıllı hans tuzağına düşersek, japonya'daki bu primat laboratuvarında bu hayvanların günlerinin kaç saatinde sırf bu görev için eğitildiğini, hayvan eğitilirken hangi koşullar altında olduğunu vs sorgulamadan 'şempanzelerin kısa süreli hafıza yetenekleri inanılmazdr, hatta insandan da iyidir' gibi bir sonucu çıkartırız. aslında olay bambaşkadır. bu çalışmayı yanlışlayan birçok çalışma ortaya konuldu, gerek maymunlar arasında gerek insanlar arasında. yeterince çalıştırılırsa insan denekler de aynı başarıyı gösterebildi. ayrıca japonya daki primat labındaki metod yeterince açık değildi.
  
  mesele bu değil, daha birçok çalışmada akıllı hans tuzağına düşmüş çok saygın araştırmacılar, üniversiteler bilim insanları var. her yerde görebilirsiniz bunları. siz yine de sokak kedilerinin size selam verdiğini düşünürken aklınızın ucuna akıllı hans hikayesini getirebilirseniz tam bir bilim insanı gibi düşünmeye başlarsınız.
  
  psikoloji araştırmalarında 20.yy ın dönüm noktalarından birisini akıllı hans diğerini de (bkz: survivorship bias) olarak görürüm. bu iki çok önemli anoloji, bilim insanların deney düzeneği kurarken aslında ne kadar ince eleyip sık dokumaları gerektiğinin göstergesidir.