eflak-boğdan

• "...
  fransız diplomasisi, yüz yıldır süregelen bir hayalin, yani mısır'ı ele geçirerek hint ticaret yolunu denetim altına alma hayalinin gerçekleşmesi imkanını kendine sağlayan bu başarıdan sonra^*, tuna beylikleri aracılığıyla balkanlara yerleşme yollarını aradı. osmanlı imparatorluğu'nun dilleri latin köklü bu iki vasali (eflak ile boğdan), fransa'nın "uygarlaştırıcı etkisi" için çok isabetli bir seçimdi.
  
  ikinci imparatorluk (napoleon iii'ün imparatorluk yönetimi), onlara fransız devrimi'nin ülkülerini aşılamaya ve coğrafi konumları itibariyla tuna nehri üzerinde seyrüseferin denetimini ellerinde tutabilecek olan bu ülkelerin bağımsızlığı için mücadele etmeye dünden hazırdı. tuna beyliklerinin ruslar tarafından işgali, kırım savaşını başlatmış olan bu olay, hem paris'teki barış görüşmeleri sırasında, hem de antlaşmadan daha sonra bu iki ülkenin geleceği meselesinin ortaya atılması sonucunu doğurdu.
  
  paris antlaşması çerçevesine bağlı kalınarak çıkarılan bir ferman, bu ülkelerin özerkliğini teminat altına alıyor ve kendi voyvodalarını kendilerinin seçmeleri hakkını onlara tanıyordu. ama bağımsızlığın elde edilebilmesi için önce iki ülkenin birleşmesini sağlamak gerekiyordu ve bunu iyice bilen padişahlık çıkardığı fermanla böyle bir şeye hiç bir imkan tanımıyordu. o zaman fransız diplomasisinin çabalarını bu yola yöneltmesi gerekliydi ve bu yoldaki teşebbüslerinde ona sadece ali paşa'nın başkanlığındaki bir osmanlı hükümeti yardımcı olabilirdi.
  
  ne var ki tuna beylikleri ingiltere için de önemli tahıl ambarlarıydı ve stratford canning fransız diplomasisinin bu konuda üstünlüğü ele almasına razı olamazdı. büyükelçi, padişah üzerindeki şahsi nüfüzunu kullanmaya karar verdi. büyükelçinin padişah abdülmecid'e edward iii nişanını sunduğu 1 kasım 1856 günü, ali paşa sadrazamlık görevinden alınarak yerine mustafa reşit paşa getirildi. tabii ingiliz savaş gemilerinin boğazlara demirleyip hazır beklediğini de sözlerimize eklememiz gerekir...
  ..."
  
  stefanos yerasimos, az gelişmişlik sürecinde türkiye ii. cilt