el-kaide

• kökeni islam tarihinin ilk dönemine (bkz: hariciler) hatta daha geride bedevi arap kulturune dayanan bir örgüt/yapılanma/ düşünce biçiminin karşılığıdır. söylem ve eylemlerine bakıldıgında sürecin haricilik-hanbelilik-ibni teymiye-vehhabilik-el kaide şeklinde devam ettiğini gözlemlemek mümkündür. arada ufak tefek ve daha çok lokal vakalar yada oluşumlar mevcut ise de esas damar budur. genel sunni havza icerisinde ve kriz zamanlarında rağbet gören bir eğilimdir.
  sünni siyaset felsefesinin bilinen en temel kaidesi "itaat" dır. (bkz: maverdi) islamın ilk kriz yıllarında emevi saltanatının kendisini saglama almak için desteklediği ve tabiiki şii-mutezili-harici muhalefetinde getirdiği bıkkınlıktan sıyrılmak isteyen kitleler içinde biçilmiş kaftan olan bu siyasi duruş zamanla islam toplumunun ekseriyetine hakim olmuş ve yüzyıllarca böyle devam etmiştir. ancak bu sureçte şiilik iyice ayrışırken mutezilik salt düşünsel bir mezhebe dönüşmüş, haricilik ise basta hanbelilik olmak uzere muhtelif sünni ekoller arasında dağılıp bir nevi gaybubet haline bürünmüştür. sultana itaat allaha itaattır zihniyetindeki sünni toplumun özgüven dinamikleri moğol istilasıyla sarsıldığında, sünni siyasi düşünce de ilk kırılmasını yaşadı. o döneme kadar asla tartışılmayan itaat kavramı bir soruyla karşı karşıya kaldı. haricilerin temel argumanı "hüküm yalnız allahındır" cümlesinin değişik bir versiyonu "allah ın hukmiyle hukmetmeyenler kafirlerin ta kendileridir" ayeti, "müslüman olsa dahi, şeriat kurallarıyla hükmetmeyen sultana itaat edilir mi" sorusuyla bir araya getirildiğinde yeni bir dalga ortaya cıkarıyordu. cünki islam toplumu o vakte kadar zalimde olsa fasık da olsa kendisini seriatle yada şeriat adına yöneten sultanlarla muhataptı ve dolayısıyla "itaat" ı ayakta tutmak cok da zor olmadı. fakat artık adına "yasık" denilen ve cengiz handan kalma moğol idare kurallarıyla yönetilmeye calışılan toplum ibni teymiye nin önderliğinde bu kavramı altetti ve sünni islam topluluklarına yeni bir heyecan dalgası getirdi. iktidarını kaybeden arap liderlerinde desteğiyle bu dalga sunni toplumun hem siyasi hem sosyal hakimiyetinin tekrar kurulmasını sağladı.
  2. dalga 18. yuzyıldaki vehhabi hareketiyle başladı. sömürgecilik döneminin ve batının askeri/siyasi üstünlüğünün yarattığı bir kriz ortamının ürünü olan ve muhammed bin abdulvehhab önderliğindeki bu siyasi ve dini hareket, yine hanbeli havzanın bir ürünü olarak ve atası haricilikin esintilerini de taşıyan bir görüntüyle tarih sahnesine cıktı. bu sefer hedef siyasi iktidar değil, toplumun ta kendisi idi. cıkış argumanı da " islamın hükümleriyle yaşamayan bir kimse/topluluk müslüman mıdır" el cevap: değildir.
  bu kadar basit ve yuzeysel bir bedevi anlayışın islamın hükümlerinden kastının da kendi kafalarındaki çerçeve olduğu da düşünülürse bidatlarla mücadele, yenilenme adı altında neden binlerce müslümanın kanına girildiği daha iyi anlaşılır. bir müddet sonra da devlet (bkz: suudi arabistan)
  halini alan bu dalga iktidarın nimetleriyle durulduysa da . 20 inci yüzyılın son çeyreğinde tekrar hortlamıştır.
  3. dalga 2. dunya savaşı sonrası iki kutuplu sistemin ve tabii ki israilin kurulması ile gelişen arap israil catışmasının yarattığı kriz döneminin etkisiyle ortaya çıkmıştır. israil karşısında kırılan arap gururunun arap milliyetçiliği yada baasçılıkla telafisinin olmaması, iran islam devrimi ve afgan savaşınında etkisiyle uzunca bir suredir uyku halinde ki bu harici/bedevi damarın tekrar canlandırdı. bu sefer şoyle diyorlardı " fitne kalkıp din yalnız allahın oluncaya kadar onlarla savaşın" artık hedef de savaş alanı da daha genişti. mısır da pakistan da ve türkiye de ki islami cevrelerde revaç bulan bu anlayış önceleri daha cok entellektuel duzeyde iken giderek radikalleşmiş ve afgan savaşı, çeçen savaşı ve bosna savaşının talimgah olarak kullanılmasıyla el kaide yi ortaya cıkarmıştır.
  sonuç olarak; tipik harici, arap bedevi geleneğin modern dünyadaki cisimleşmiş hali sayılabilecek bu hareket bir cok açıdan tarihi özellikleri icerisinde barındırır.
  1. haricilikteki bedevi kültür (katı, şekilci, faydacı) aynen devam etmektedir. (bkz: usame bin ladin) (bkz: ez zawahiri)
  2. haricilikteki terör ve anarşi yöntemleri aynen devam etmektedir.
  3. haricilikteki ali karşıtlığı, şii düşmanlığı halini alarak devam etmektedir. (bkz: ırak)
  4. haricilikteki masumiyet ihlali aynen devam etmektedir.
  5. haricilikteki sloganik tutum aynen devam ediyor.
  6. haricilikteki kahramanlık/hamaset yüceltisi devam ediyor.
  7. haricilikteki ölümü kutsama, yaşama saygısızlık devam ediyor.
  
  haricilik devam ediyor.