almanca öğrenmek

• almanca/@metonymics entry'sinden sonra o kadar çok mesaj aldım ki almanca öğrenme deneyimi konusunda çok basit örnekler üzerinden bir kaç öneri sunmanın iyi olacağını düşündüm (bunu yaparken herkesin her şeyi farklı yönden algılayacağını, öğrenmenin son derece kişisel bir deneyim olduğunu ve bu yazacaklarımın da benim algılama biçimime göre kurgulandığını peşinen vurguluyorum)
  
  iki kısa gazete haberini örnek olarak kullanıyorum. ilki deutschlandfunk’un kultur bölümünden rolling stones haberi: dlf kultur - living in a ghost town
  
  eğer almanca konuşulan bir ülkedeyseniz ya da türkiye’de bir süredir kursa gidiyorsanız, haberi okuyunca genel çerçeveyi muhakkak anlıyorsunuzdur. peki, metni tamamen anlamanızı engelleyen eksikler neler olabilir?
  
  adım adım gidelim
  
  ilk cümle: passend zur corona-krise hat die britische rockband the rolling stones einen song mit dem titel „living in a ghost town“ veröffentlicht.
  devrik bir cümle, perfekt’te çekilmiş. band ve song sözcükleri gündelik şekilde ingilizceden transfer edilmiş. “passend zur corona-krise” vurgunun bulunduğu yer. burayı vurgulamak için öğeyi başa alıp devrik cümle kurulmuş. tam olarak olmasa da deyimsel sayılabilecek bir kalıp “mit dem titel”. ayrıca “passend zu” dendiğine göre demek ki “passen” bir şeye uymak/uygun olmak anlamında “zu” alırmış.
  
  ikinci ve üçüncü cümle: die band sei vor den ausgangsbeschränkungen im studio gewesen und habe neues material aufgenommen, schrieb frontmann mick jagger im onlinedienst twitter. „und bei einem song – living in a ghost town – dachten wir, dass er in der zeit, in der wir leben, nachhallen würde.“
  konjunktiv ı ve geçmiş zaman. demek ki başka birinin söylediği bir şey aktarılıyor. bingo! aktarılan bölümden, yani konjunktiv ı ile kurulan yan cümleden sonra gelen temel cümle virgülle başlamış. bir önceki cümlede “passend zur corona-krise” bölümünü başa alıp devrik cümle yapıldığı gibi, burada da aktarılan bölümü konjunktiv ı çekimiyle yan cümle yapıp başa almış ve yine bir çeşit devrik cümle kurmuşlar. ikinci cümlenin yüklemi “schrieb”, öznesi “frontmann mick jagger”.
  
  üçüncü cümle ise tırnak içinde. präteritum ile geçmiş zamanda kurulmuş. burada dikkatli gözler hemen fark etmiştir, aslında haber başkasının (mick jagger’in) söylediğini aktarmaya devam ediyor, ama konjunktiv ı’da tırnak içinde olmayan, dolaylı olarak anlatılanın aksine burada doğrudan bir aktarım var ve tırnak içine konmuş. bu cümlede yüklem ve özne “dachten wir”, dass’tan sonrası ise yan cümle. yan cümlede konjunktiv ıı kullanılmış, çünkü temel cümle (dachten wir) geçmiş zamanda çekilmişti, geçmişten şimdiye, yani cümlenin kurulduğu sırada geleceğe atıf yapıldığı için konjunktiv ıı gerekmiş. “in der zeit, in der wir leben” ise çok güzel bir relativsatz örneği.
  
  sonraki dört cümleyi bu örnek çözümlemeye uyarak rahatça yapabilirsiniz.
  
  ikinci örnek aynı gazetenin wissen bölümünden hubble uzay teleskobuyla ilgili bir haber: dlf wissen - hubble-geburtstag
  
  bu haberde kalıplaşmış halde kullanımda olan temel birkaç ifade var: mit hilfe + gen. (mithilfe olarak bitişik de yazılabilir. mit hilfe von + dat. şeklinde de kullanılabilir), außerhalb + gen., unter anderem gibi.
  yine devrik cümleler var ve metin geneli präteritum’da çekilmiş.
  
  şimdi biz ne yapacağız?
  
  * kalıplaşmış ve deyimsel ifadeleri bir kenara yazıp öğreneceğiz.
  * fiillerin anlamlarına dikkat edeceğiz. mesela ilk haberde bir albümü yayınlamak/piyasaya sürmek anlamında veröffentlichen kullanılmış. bu fiil bir kitabı yayımlamak da demek aslında ("offen" açık demek, "öffentlich" açıkta olan, alenen ortada olan demek. "öffentlichkeit" da kamu/kamuoyu demek).
  * metinlerin ikisi de çok kolay olduğu için kelime bilginizin yeteceğini düşünüyorum, ama eksik varsa elbette bilmediğiniz sözcüklerin anlamlarına bakmalısınız.
  * kıvrak ve akıcı konuşabilmek için devrik cümlelerin nasıl yapıldığını öğreneceğiz.
  belli bir aşamadan sonra gramer çalışmak boşa kürek çekmek olacak (b2’yi bitirmiş olmanıza rağmen c’de tekliyorsanız mesela). işte o zaman bu tür küçük alıştırmalar çok büyük önem kazanacak. gördüğünüz, duyduğunuz, okuduğunuz her şeyde ilginizi çeken bu tür küçük ayrıntıları not edip kullanmanız çok çok önemli.
  passend zur corona-krise’yi “passend zum wetter” ifadesine dönüştürüp kullanabilmelisiniz.
  
  bunun dışında bence düzey belirleme sınavları her zaman doğru sonuç vermiyor. hatta c düzeyindeki öğrencilerin çoğunun b2’de olduğunu düşünüyorum. üstelik gramer sınavında c1 çıkan biri dinlemede b1.2 olabilir. her birimdeki seviyeniz farklı olabilir. kişisel fikrim aufsatz ve hörverständnis sınavlarının gerçek düzeyinize en yakın sonucu verdiğidir. bu da bireysel çabayla, dikkatle, motivasyonu kaybetmemekle olur.
  
  bir de naçizane bir önerim var.
  dili tek başına düşünmek çok yüzeysel bir şey. bu dil nasıl bu hale gelmiş, neden böyle, neden bir fiilin üçüncü beşinci anlamında bambaşka bir algı dünyasına giriyoruz, bu insanlar yüzyıllar boyunca nasıl bir devinim içinde bu dili şimdiki haline getirmişler, bunları bir düşünün. yoksa “almanya çogzel abi, yediğim önümde yemediğim ardımda, marketler ucuz, doğa güzel” diyerek el alemin bilimsel, teknik, kültürel, sanatsal, tarihsel birikimini sömürüyor gibi oluyorsunuz. üstüne yatmaktansa insanların kümülatif birimine saygı duymak lazım.