kemalettin sami gökçen

• "karahisar - dumlupınar meydan muharabesi yapılırken, «başkomutanlık meydan muharebesi'nin yapıldığı gün» bir aralık, nurettin paşa'yı kolordu komutanı kemalettin paşa'nın (şimdiki berlin büyükelçisi) gözetleme noktasında, durumu dürbünle seyrederken buldum. birliklerimiz düşmanı yakından sıkıştırmış, nazik ve önemli bir durum ortaya çıkmıştı. «dürbünle seyretmeyi bırakınız! savaşı yakından ve bizzat idare etmek için, ileri ateş mevzilerine gideceğiz» dedim.
  
  nurettin paşa, bu kadar yaklaşmanın doğru olmadığını söyleyerek gitmek istemedi. canım sıkıldı. «siz burada kalabilirsiniz» dedim. kemalettin sami paşa'ya: «siz benimle geliniz!» dedim ve otomobilime yürüdüm. kemalettin paşa: «emredersiniz» dedi ve benimle beraber yürüdü. bu davranış üzerine, dürbünün başında yalnız bırakılan nurettin paşa'nın da arkamızdan geldiğini gördük. dediğim yere gittik. yunan ordusunun esareti ile sonuçlanan o savaşı, en ince noktalarına kadar bizzat idare ediyor ve gereken emirleri, doğrudan doğruya kolordu komutanlarına ve diğer komutanlara ben veriyordum.
  
  verdiğim emirlere göre tedbirler alınıp gerekli uygulamalara geçilirken, ordu komutanı nurettin paşa yanımda duruyor ve durumu seyrediyordu. bir aralık, kolordu komutanını benim yanımdan uzaklaştırarak bazı emirler vermeye kalkışmış... kolordu komutanı bu emirleri uygulanabilir nitelikte bulmamış; ordu komutanı ile kolordu komutanı arasında neredeyse saygısızca bir çatışma durumu ortaya çıkmış... kemalettin sami paşa, nurettin paşa'nın yanından biraz sertçe bir muamele ile ayrılmış.. bu durumun farkına vardım. kemalettin sami paşa'yı yanıma çağırıp, sükûnet ve disiplini koruması gerektiğini söyledim. daha sonra, yalnız olarak nurettin paşa'yı çağırttım.
  
  genel olarak bazı sorular sordum ve anlatmak istedim ki, kolordu komutanına verdiği emrin gerçekten de uygulanması mümkün değildir. komutanlar, emir vermiş olmak için emir vermezler. gerekli, uygulanabilir olan hususları emrederler ve emir verirken, kendini, o emri yerine getirecek olanın yerine koymak ve emrin nasıl yerine getirilip uygulanacağını düşünmek ve bilmek gerekir."