tudeh

• tudeh'i 1921 yilinda kurulan ortadoğu'nun ilk komünist partisi'yle karistirmamak gerekir. ama elbette 1930'lara gelirken yerle bir olmuş iran sol hareketinin 1940'larda yeniden doğuşu ve o hareketin devami niteliğinde bir hareket olarak görülebilir. yanilmiyorsam hareket tudeh (farsça "kitleler") adini ikinci dünya savaşinin hemen başinda 1941'de aldi ve eski ikp'lilerin de içinde yeraldiği sovyetik bir komünist bir parti olarak kuruldu. kurulduğu günden 1979 iran'daki mollalar devrimine kadar her dönem esas olarak sovyet diş siyasetinin iran'daki bir uzantisi olarak varliğini sürdürdü. petrol yataklarinin millileştirilmesi tartışmalarından, ku de ta'ya kadar tüm siyasal tavirlari sovyet bakiş açisiyla biçimlendi.
  tudeh belki de uluslalarası sosyalist hareket içinde sovyetik siyasetlere en bağlı partiydi. ama bu hikayeler bir yana tudeh'in bugün için önemi siyasal islamci hareketle sol, sosyalist hareketler arasindaki ilişkiye ilişkin dramatik bir örnek oluşturmasindan kaynaklaniyor. sovyetlerin, o dönemdeki molla muhalefetine anti-emperyalist bir içerik atfetmesi ve ilerici bir güç olarak görmesine (82'ye kadar devam etmiştir bu bakış açısı) paralel şekilde mollalarla ittifak içinde devrim sürecine girmeleri şaşirtici değil. dönemin ünlü sovyetik "kapitalist olmayan yol", "üçüncü yol" vb. teorisinin ateşli savunucusu tudeh'in islam mollalarinda kapitalist olmayan yolda bir ittifak umudu görmeleri anlaşilir bir şey, ama şii imamlari birlikte yaşayabilecekleri birer demokrasi havarisi olarak algilama körlüğü üzerine söylenecek çok şey yok. nitekim 1981'den sonra pasdaran'larin saldirilari önce mücahitlere, ardindan fedailere, ardindan tudeh'e yöneldi. tudeh'in yerinde bugün yeller esiyor. iran'da iran komünist işçi partisi, halkin fedaileri, halkin mücahitleri gibi gruplarin olduğu gibi tudeh'in de içerde hala küçük sempatizan gruplari ve yurtdışında, özellikle avrupa'da yaşayan küçük bir sürgün yönetici grubu var. nerden baksan 25 yil olmuş. ama şimdi tudeh'i ve mollalari düşününce, asıl aci olan şeyin tudeh'li işçileri "temizlerken" öldüren pasdaran'lara askeri eğitimlerini sovyet ordusundan gelen subaylarin verdiğini hatirliyor insan. hey gidi tudeh... dünyanin en büyük siyasal körlük ve siyasal başarisizlik örneği olduğunu bir kere de buraya yazalim, belki birgün işe yarar...