• atatürk’ün birinci meclis’te en sevip saydığı milletvekillerinden diyap ağa (yıldırım) 1852 yılında çemişgezek’te dünyaya geldi. ferhatuşağı aşireti’ne mensuptu. genç yaşta aşiret reisi oldu. ilk meclis’te dersim milletvekili olarak ankara’ya davet edildi. enver behnan şapolyo’nun 27 temmuz 1931 tarihli yenigün gazetesinde yayımlanan röportajında, nasıl mebus olduğunu şöyle anlatıyordu:

    “gavur anadolu’yu sardı, hepimizi bir düşünce aldı. din ve diyanet, ırz ve namus, türklük tehlikeye düştü. işittik ki erzurum taraflarında can kurtaran bir paşa çıkmış. meclis kuracakmış. onu hep gözledik. öğrendim ki bu paşanın adı mustafa kemal imiş. onun büyük yüzünü görmeye can attım. fakat o zaman olmadı. sonra sivas’a, oradan da ankara’ya gelmiş. bu zaman bizden iki mebus istedi. herkes korktu, ihtiyar halimle vatanı kurtaranların yanına koşmayı, hatta başımı bile vermeyi göze aldım.”

    diyap ağa’nın bu vatansever tavrı atatürk’ün çok hoşuna gitmişti. aralarındaki ilişki zamanla özel bir dostluğa dönüştü. diyap ağa, atatürk’ün dersim özel temsilcisi gibiydi.

    diyap ağa’nın takdir gören davranışlarından biri de, sakarya savaşı sırasında* büyük millet meclisi’nin kayseri’ye taşınmasının gündeme gelmesi karşısında, o güne kadar çok az söz aldığı meclis kürsüsüne çıkarak milletvekillerine seslenmesiydi:

    “biz buraya kaçmaya mı geldik, yoksa kavga edip ölmeye mi? eğer meclis’i taşımak istiyorsanız buyurun gidin. ama ben gidemem. tek başıma bile olsam, bayrağım, dinim ve vatanım için son kurşunuma kadar savaşırım. son kurşunu da kafama sıkarım. bu böyle biline...”
  • mebus olarak atandiktan sonra, kendisini ugurlamak icin toplanan ahali icinden biri kendisine ''diyap aga, artik mebus oldun, gidince bizleri unutmayasin'' demis, diyap aga soyle karsilik vermistir: '' siz sutsunuz ben de bu sutun kaymagi, eger siz bozuksaniz ben de bozugumdur.''
  • türk , kürt , alevi , sünni vs. olması önemli değildir. önemli olan iki , üç kez konuşma yaptığı mecliste söyledikleridir.

    ''hepimiz biliyoruz ve söylüyoruz ki dinimiz , aslımız , neslimiz birdir. bizim içimizde ayrılık gayrılık yoktur. ne türklük , ne de kürtlük davası vardır. hep biriz , kardeşiz. düşmanlar bizi birbirimize düşürme için tuzak kuruyorlar. hile yapıyorlar. biz birbirimizle iftihar ederiz. işte bu kadar''

    cumhuriyet türk mucizesi - turgut özakman syf: 127

    üzerinden 90 seneye yakın bir zaman geçmiş , biz mecliste söylediklerini tartışacağımıza dinini , ırkını tartışıyoruz. garip milletiz vesselam.
  • kaybolan umutlari tazelemis, cok kere meclis'e guc vermistir:

    "1921 temmuz ayında turk ordusu kütahya-eskişehir muharebelerini kaybederek sakarya gerisine çekilmiştir... yunan birlikleri polatli'ya kadar gelmişti.

    ordunun büyük kayıplar ile sakarya gerisine çekilmesi, ankara'da gizlenmesi mümkün olmayan bir sarsıntı yaratmıştı... 23.7-5.8.21 tarihleri arasında meclis'te gizli celseler, uzun toplantılar yapılmıştı...

    fevzi paşa, "harp kanlı oldu. ağır zayiata uğradık!.. ankara'yı bir hafta zarfında tahliye etmeye, hükümet merkezini kayseri'ye nakletmeye karar verdik, " demişti... cevabı dersim mebusu diyap aga verdi: "efendiler, biz buraya kaçmaya mı geldik, yoksa döğüşerek ölmeye mi geldik?.."
  • dini bellidir muslumandir, milliyeti bellidir, bilip bilmeden konusani coktur, mustafa kemalin destekcisi degerli bir insandir. torunlari aile dostumuzdur . yasadigi donemin gerceklerini dinlemisligimiz fazladir. alevi buyugudur.
  • ilk meclisin dersim milletvekildir. sanıldığı gibi kürt değil türkmendir. 1931 yılında yenigün gazetesine vermiş olduğu röportajda, bazı çevreleri rahatsız etse de, gerçek dersimlinin nasıl kuva-i milliye ruhunu yansıttığını herkese göstermiştir. röportaja kulak verelim ;

    millet meclisi’nin ilk azalarından diyap ağa’ya karaoğlan’da rast geldim. felaket ve zafer günlerinin bu bir hatırası olan bu aksakallı ihtiyara yaklaştım. selam verdim ve kendimi tanıttım. ertesi günü natbantoğlu hıfzı bey’le beraber misafir kaldığı kayseri oteli’ne gittik.

    otelin avlusunda bu tarihi şahsiyetle karşı karşıya idik. iri ak kaşlarını kaldırdı, mavi gözlerini gözlerime dikti:

    — oğul sen beni nereden tanıyorsun? dedi.

    — birinci millet meclisi’nde dersim mebusu idiniz, sizi o zaman tanımıştım.

    — aha!.. unutmamışsın.

    — memleketin kurtuluşuna koşanlar hiç unutulur mu? dedim sonra ilave etti:

    — benden ne soracaksın?

    — nasıl mebus olduğunuzu birinci millet meclisi’nde neler gördüğünüzü ve hayatınızı soracağım!

    — sor ki, söyleyem.

    sordum, şunları anlattı:

    diyap ağa bugün bir asrı idrak etmiştir, yani tam yüz yaşındadır ikinci mahmut zamanında doğmuş ve türkiye’de ilk gazete ile hemtevellüttür.

    enver behnan’ın diyap ağa’yla röportajı 27 temmuz 1931 tarihli yeni gün gazetesinde yayınlanmış.

    1831 tarihinde dünyaya gelmiştir. doğduğu yer çemişkezek kazasının eğerek karyesidir. babasının adı seyyit han, dedesi kahraman ağa’dır. mensup olduğu aşiret ferhat uşağıdır. hayatını dersim’in balıkkayalı dağlarında atlı olarak geçirmiş. ferhat uşağa reis olmuştur. üç yüz adamı ile dağdan dağa koşmuş, tam bir türkmen hayatı yaşamıştır. birçok mücadelelerle girmiş olan bu efsanevi dağ adamı, bin bir ölüm tehlikesi geçirdikten sonra, sultan abdülhamit’in fermanı ile de dergâhı âli kapıcıbaşılığı rütbesini almıştır. dersim havalisinde teşkilat yapmağa gelen altı ermeni komitacısını yakalamış ve bunların ellerini ayaklarını bağlayarak yıldız sarayı’na yollamıştır.

    bundan sonra bir müddet nahiye müdürlüğü ve mahkeme azalığında bulunmuştur. sekiz defa evlenmiş, on beşe yakın çocuğu olmuştur. hiçbiri sağ değildir. bunlar arasında eceli ile ölen yoktur.

    — ağam okumak yazmak bilir misin?

    — mebus olanda bilmezdim. allah, büyük gazi’ye ömür versin. yeni harfleri öğrendim.

    — nasıl mebus çıktınız?

    — gâvur anadolu’yu sardı: hepimizi bir düşünce aldı. din ve diyanet ırz ve namus. türklük tehlikeye düştü. işittik ki erzurum taraflarında can kurtaran bir paşa çıkmış. meclis kuracakmış. onu hep gözledik. öğrendim ki bu paşa’nın adı mustafa kemal imiş. onun büyük yüzünü görmeğe can attım. fakat o zaman olmadı. sonra sivas’a oradan da ankara’ya gelmiş.

    bu zaman bizden iki mebus istedi. herkes korktu, ihtiyar halimle vatanı kurtaranların yanına koşmayı, hatta başımı bile vermeyi göze aldım.

    bana “gitme ölürsün” dediler. “zaten herkes mahvoluyor, varam, gidem, onlara ulaşam, hep beraber ölek” dedim.

    benimle mebus seçilen ayas uşağı aşiretinden zeynozade mustafa ağa korktu, gelmedi. ben yanımda bir uşağım, atlara atladık, elâziz’e geldim. elâziz’de bana harcırah verdiler. oradan bir yaylı araba tuttum. malatya, sivas, kayseri yolu ile on sekiz günde ankara’ya vardım.

    — nerede kaldınız?

    — taşhan’da bir müddet kaldım, sonra hacı bayram’da bir ev tuttum.

    — kaç senesinde geldin?

    — 1336 senesinde geldim.

    — ilk defa meclis’e nasıl girdin?

    — dersim’den tanıdığım hasan hayri bey vardı. beni meclise o götürdü. kapıdan içeri girince yüreğime bir şevk geldi. gözüm yaşardı. burasını mektebe benzettim, kara kara sıralar vardı. bir sıranın bir köşesine ben de çöktüm. biraz sonra hasan hayri bey, beni dışarı çıkardı. bir odaya götürdü.

    — odada kimler vardı?

    — mustafa kemal paşa, fevzi paşa, kâzım paşa vardı. gazi paşa ile birbirimizin elini tuttuk. “safa geldin ağa” dedi. beni paşalarla tanıştırdı. yanında oturdum. o dakikada paşa’ya gönlüm ısınıverdı. gözümü, gözlerinden ayırmadım. bu büyük adamla cenge değil, bastonuma dayana dayana ölüme bile giderdim.

    — hiç millet meclisi kürsüsüne çıktın mı?

    — iki kere çıktım. bir sene geçmişti. daha mustafa ağa gelmemişti. meclis’te onun lafını ediyorlardı. anladım ki mebusluktan çıkaracaklar. kürsüye geldim. konuşanlar bile sustu. herkes bana şaştı. diyeceğimi bekliyorlardı. dedim ki: “mustafa ağa’ya telgraf vurdum, yan gelir, yan gelmez, ola ki gele.” hep bir ağızdan bağrıştılar, el çırptılar.

    — başka yok mu?

    — bir kere de lozan konferansı sırasında kürsüye çıktım. aha bizim memleket ahalisi kürtmüş, orada bir kürt hükümeti kuracaklarmış, bunu duyunca kızdım kürsüye çıkıverdim. gene sustular: “lâilaheillâh muhammedürresullâllah” dedim. “gerek şafiî, gerek hambelî, gerek hanefî hepimizin kıblesi birdir. meclisimiz, kulübümüz, dinimiz, milletimiz birdir. biz kürt değil, biz türk’üz. hepiniz lâilaheillâh demişsiniz. şimden sonra mı, ayrı bir din, ayrı bir millet olacağız.” dedim. gene el çırptılar, ismet paşa ayakta kürsünün yanına gelmiş, sakalımın dibine yaklaşmıştı. o da coştu, o da el vurdu.

    — ağam o zamanlar, sizin bir ecnebi kadına aşık olduğunuzu söylemişlerdi?

    — aha canım! ben meclis’te büzülmüş otururdum. yukarıya bir gâvur karısı gelmiş, beni görmüş sormuş: meclis dağıldı, dışarı çıkıyordum. kara bekir kolumdan tuttu beni riyaset odasına götürdü. hep paşalar ayakta idiler, aralarında güzel bir kadın gördüm. paşa hazretleri dedi ki:

    — ağa bu kadın seni sevmiş! dedi.

    — kadın elimi tuttu. ben de yüzüne bakarak şu beyti söyledim:

    sev seni seveni hâk ile yeksan etse de

    sevme seni sevmeyeni mısır’a sultan etse de.

    hep gülüştüler. kadın resmimi istedi: “yarın gel yan yana bir resim çıkarak” dedim. bir daha görünmedi.

    — ağa kanunları nasıl yapıyordunuz?

    — kanun yapmak, tıpkı yayıkta yağ yapmağa benziyor. çalkalıyorduk, çalkalıyorduk. yayıktan yağ çıkar gibi kanun da çalkalana çalkalana çıkıyordu.

    — bir zaman seyahate çıkmıştınız?

    — evet. bir gün meclisin kapısı önünde idik. gazi paşa hazretlerine dedim ki: “allah düzenimizi bozmasın, şanımızı arttırsın, kılıcımızı keskin, talihimizi açık etsin” dedim. bunu dediğim zaman gözümden yaş aktı. paşa hazretleri, beni kolumdan tutarak otomobiline aldı. beraberce eskişehir’e seyahat ettik. allah büyük gazi’ye çok ömür versin, çok büyük bir adamdır. kıymetini bilelim, ne diyem, bana çok şefkat ve muhabbet gösterdi. allah da onun sevenini çok etsin. bizim meclisimizde bir duamız bir de arkadaşlara iman vermemizden başka bir gayretimiz olmadı.

    — ankara’yı nasıl buldunuz?

    — cennet olmuş, şaştım kaldım. tanınmaz bir hale gelmiş. çalışanların gayreti var olsun.

    — 12 sene sonra bu seyahatiniz ne içindir?

    — gazi hazretlerini ziyarete geldim.

    — arzunuz nedir?

    — hey oğul, ihtiyarlıktan çalışamıyorum. memlekete çok hizmet ettim. son ömrümde devletimden ve milletimden bir tekaütlük maaşım almağa geldim. bu işim de olursa mesut olarak memleketime döneceğim!
  • nedense mensup olduğu soy sop hep merak edilir. en iyi kürt ölü kürttür zihniyetine göre diyap ağa kürt olmaz,kesinlikle türk olmalı. çünkü bu adam vatan millet adına "faydalı" şeyler yapmış, atatürk'ün en büyük destekçilerinden biri olmuştur. hatta öyle ki diyap ağa atatürk'e destek olmasaydı doğuda işler çok karışıcak hatta fırsattan istifade edilip doğuda ayrı bir devlet bile kurulabilecekti. o kadar büyük bir güce sahipti diyap ağa. bu nedenle kürt milliyetçileri tarafından sevilmez.

    madem soyu sopu tartışılıyor bende onun torununun torunu olarak bu konuyla ilgili bildiklerimi söylemek isterim. (neyi değiştirecekse) diyap ağa'nın köyü çemişgezek'te bulunmaktadır. köy dersim'de tek camii bulunan köydü o yıllar. uzun bir süredir de öyleydi sanırım. kürtler,sunni türkler ve zazalar yaşıyordu. diyap ağa'nın reisi olduğu ferhadan aşireti zazaca konuşur. zazaca'nın da kürtçeden tamamen bağımsız bir dil olduğunu söylememe gerek yok sanırım. dolayısıyla ne türk ne de kürt, zaza...

    ayıca dersim komutanı seyit rıza diyap ağa'nın kızı ele ile evliydi.
  • turkiye cumhuriyetinin kurulusunda ataturke destek veren alevi onderlerinden biridir.
    ayrica dusmanin ankaraya yaklastiginda meclisteki kimi mebuslar kayseriye cekilmek konusunda ataturke baski yapinca,
    kursuye cikan dersim mebusu diyab aga sunlari soyler:
    "bizler buraya ankaradan kacmak icin gelmedik, savasmak icin geldik; bir yere kipirdamayiz"
  • 1921 meclisinde dersim milletvekili. kurtulus savasinda yararli isler yapan vatanseverlerinden biridir.
  • kurtuluş savaşına oldukça emeği geçmiş değerli bir yurtseverdir.
hesabın var mı? giriş yap