baz etkisi

• baz etkisi tadından yenmeyen bir şeydir.
  
  diyelim ki enflasyon endeksi geçen yılın ocak ayında 100 den 200 e çıkmış olsun.
  aylık enflasyon %100 (yandık bittik mahfolduk).
  ondan sonra 11 ay boyunca her ay %3.75 enflasyon olsun. yuvarlana yuvarlana bir yıl geçtikten sonra aralık ayında 300'e varıyoruz.
  
  ocak ayında heyecanla beklediğimiz veriler gelsin. ve önceki aylarda %3.75 olan aylık enflasyon bu ay %10 olsun. aslında gelen veri berbat. ama bakın ne oluyor?
  
  bu ay %10 enflasyonla endeks 300'den 330'a çıkıyor.
  ama yıllık enflasyona baktığımızda geçen ay 100 den 300'e çıktığı için %200 diyorduk...
  bu ay ne diyoruz? 200'den 330'a çıktığı için %65 diyoruz. baz etkisinden dolayı enflasyon düşmüş gibi göründü. bak yaa... %200 nerde %65 nerde...?
  
  neden baz etkisi derseniz işte o baz alınan ay değişiyor. o yüzden...
• çok kısa bir örnek vermek gerekirse; 2 yıl önce 1000 birim üreten bir şirket, geçen yıl 500 birim üretmiş olsun. bu durumda şirket %50 küçülmüştür, bu yıl ise tekrardan 1000 birim üretirse büyümesi %100 olacaktır. önceki yıllara değil de sadece bu yılki büyüme rakamına bakarsak, %100 büyümüş deriz halbuki 2 yıl önceki seviyeye daha yeni gelebilmiştir. işte buna baz etkisi denir. 2008 küresel krizinden çıkış sürecinde de görülen büyüme oranlarının bu şekilde değerlendirilmesi daha sağlıklı olacaktır.
• beray albayrak'ın yıl sonunda enflasyon düşecek derken sırtını dayadığı kavram.
  
  normalde fiyatlar yine yükselecek ama bu baz etkisi yüzünden enflasyon az çıkacak diyor ekonomistler.
• bir de formal tanım yapalım:
  
  iş çevirimlerindeki değişimler analiz edilirken yıllık verilerdeki değişim çoğu zaman “baz etkisi” kavramı kullanılarak açıklanır. baz etkisi, bir verinin yıllık değişiminin, o verinin sadece son ayda gösterdiği değişimden değil, 12 ay önceki değişimden de etkilenmesi nedeniyle oluşur. örneğin enflasyon göstergesi olarak kullanılan tüfe endeksi son ayda sabit kalarak değişim göstermese bile 12 ay önceki endeks artış gösterdiyse, yıllık enflasyon, baz alınan ay değiştiği ve artık daha yüksek bir endeks değeri baz alındığı için düşük çıkacaktır. yıllık değişimin hesaplanma tekniği nedeni ile oluşan bu durum “baz etkisi” kavramı ile açıklanmaktadır.
• hay amını astarını ecdadını sikeyim, bir de bu çıktı başımıza. yeter ulan; yıllardır swap'ı, reposu, deflasyonu, emtiası, resesyonu, stagflasyonu derken bitmedi anasını satayım. her sene yeni bir ekonomik terim, her gün ekonominin vahametini ortaya çıkaran yeni bir söylem. ulan sıradan vatandaş olarak ben bunları bilmek zorunda mıyım? neden zorundayım abi? çok mu zor bunları öğrenme ihtiyacı duymadan refah içinde yaşamak? çok mu zor enerjimizi bilime, sanata, teknolojiye, güzelliklere kanalize etmek? çok mu zor "garibanın yüzü gülür mü?" sorusunu sormadan yaşamak? ömrümü yedin tc simülasyonu ömrümü!
• baz etkisi ile 3 ocakta ve 3 şubatta enflasyon niye düşecek;
  
  geçen yılın aylık enflasyonları:
  2021 ekim: %2,89
  2021 kasım: %3,51
  2021 aralık: %13,58
  2022 ocak: %11,10
  
  şimdi son 1 yılın enflasyonu açıklanırken yeni gelen ayın sonuçları işleme girerken 13 ay önceki enflasyon işlemden çıkarılıyor.
  
  bu yılın ekim ve kasım enflasyonları geçen yılkilerden biraz düşük ya da biraz yüksek olabilir ve bu yıllık enflasyonu ciddi etkilemeyecek görünüyor ancak 3 ocakta açıklanacak olan aralık enflasyonu büyük ihtimalle 13,58'in oldukça altında çıkacak. bu nedenle yeni aralık enflasyonu hesaba girip önceki aralık hesaptan çıkınca enflasyon otomatik düşecek, örneğin %85'den %77'ye düşecek. çünkü baz alınan ay ocaktan başlayacak. aynı şey büyük ihtimalle 3 şubatta da olacak çünkü önceki ocak ayının %11,10'u hesaptan çıkacak. bir 3-5 puan da orada düşecek. burada da baz alınan ay şubat olacak. sonrası bilinemez çünkü oranlar 4,81- 5,46- 7,25 bunların altına düşerse azalmaya devam eder üstüne çıkarsa vay halimize.
  
  aylık enflasyon oranları
• + aşkım ilişkimizde baz etkisi var
  - o ne demek o?
  + ya şimdi ben seni çok seviyodum ya zaten
  - eee
  + yanisi artık onun üstüne çıkmam da kolay değil
  - eee yani
  + yani son bir aya bakarsan ben seni tam sevmiyorum gibi bir tablo çıkıyo
  - ne diyon sen ya??
  + özge'nin memeleri çok güzel
• (bkz: illüzyon)
• tam olarak anlamadığım bir kavram
  bilale anlatır gibi anlatacak biri varsa yeşili alırım şimdiden teşekkürler
• bir örnekle açıklayalım: misal şöyle böyle gideri olan buncağız, kıvanç datlutuu, ile mehmet günsür'ün arasında görülürse hiç şansı yoktur.
  
  buna baz etkisi denir.