başkalaşım

• (bkz: başkalaşım kayası)
• (bkz: metamorphosis)
  (bkz: franz kafka)
• jale parla'nın metamorfozun karşılığı olarak tercih ettiği sözcük. aynı zamanda edebiyat ve görsel sanatlarda kullanılan en yaygın türlerini şöyle sıralamıştır:
  1. insanın hayvan, bitki, kaya (taş) ya da bir eşyaya dönüştüğü başkalaşımlar
  2. kısmi başkalaşımlar: insan başlı at (centaurs) , yüzü ve vücudu kadın, ayakları ve kanatları kuş olan canavarlar (harpies), deniz kızları (mennaids)
  3. ikizine ya da çiftine dönüşme
  4. bir sanat eserine -heykele, resme- dönüşme (dorian grey)
  5. bir alete, robota, kuklaya, mankene dönüşme (otomatik portakal, kumadam)
  6. panteist buluşmayla evrenle ya da doğayla bir olma; evrene karışıp/katılıp benliğini doğada/evrende eritme, nirvana, cezbe, mevlevi kavuşması gibi başkalaşımlar en eski mitolojik öykülerden bugüne dek cazibesini sürdürmüş masallardır.
  
  jale parla başkalaşım öykülerinin en çok psikolojiyle bağlantılı olduğunu belirterek bir diğer niteliğinin de "dil ötesi bir deneyim" içermesi olduğunu söyler. "bunun bir nedeni bilinçdışıyla kuvvetli ilişkisi ise, bir diğer nedeni de her türlü sınır ve tanımdan sıyrılma, tümüyle başka bir şeye dönüşerek yepyeni bir kimliğe kavuşma arzusunu göstermesi olabilir." der. kimliğin dille belirlenen bir şey olduğu vurgusunu yapan parla, başkalaşım öykülerinin bir diğer boyutunun da dilsel başkalaşımı denemek, bunu bedenin başkalaşımına koşut olarak sürdürmek olduğu iddiasındadır. bu husustaki ufuk açıcı tespitlerine yer vermeden geçmeyelim.
  
  "dilsel başkalaşım taktikleri kamusal dilin ya da resmî dilin, çeşitli oyunlarla bozulmasıdır. bu oyunlar arasında cinas, kinaye, sesteş fakat anlamı farklı kelimeler kullanma, sözcükleri birleştirerek ya da onları çarpıcı biçimde hecelere bölerek deforme etme ve bu çarpıtmalardan çarpıtıcı imalar üretme, anlamsız sözcüklere başvurma gibi taktikler sayılabilir. oğuz atay, bildiğimiz gibi, bunun ustasıdır. böceğe dönüşen gregor samsa'nın sanki böcek değilmiş gibi sıradan, günlük, resmî, iki yüzlü, kendinden güçlülere yaranmaya çalışan, zayıfları ezen bir dille düşünmesi aslında günlük hayatta dilin ne denli yetersiz, sahte, yanıltıcı, gerçekliğe uzak kullanıldığını gösterir. gogol'un palto'sunda örneğin, giydiği paltoyla özdeşleşen, neredeyse o paltoya dönüşen akaki akakieviç, sözcükler onun için bir şey ifade etmediği sürece mutludur; ne zaman ki günlük dilin işlevsel olduğu dünyaya katılır, sonu gelir. ama dilsel başkalaşımların gerek bilinçdışı korku ve arzuları nasıl yüzeye çıkarabildiği, gerekse düşünmeden kullandığımız dilin kimi zaman yaşamımızın abesliklerini nasıl örtbas edebildiğinin sergilenmesi en çok lewis carroll'un ünlü başkalaşım öyküsünde, alis harikalar diyarında'da kullanılmıştır. bir karakterin toplumun diliyle tanımlanmamış, yalnızca kendine ait bir kimliğe kavuşup kavuşmayacağı, böyle bir kimlikle yaşayıp yaşamayacağı sorusu , başkalaşım temasının ana sorusudur. çok mahrem bir deneyimdir başkalaşım ve bu yüzden de çok mahrem bir dil, giderek hatta dilsizlik gerektirir."
  jale parla, edebiyat yazıları, iletişim yayıncılık, 2023.
• kanına sevgi zerkedilen insanlarda görülebilen anaflaktik şoktur. erken farkedilmesi bünyeye yararlıdır.
• (bkz: mutasyon)
  (bkz: isvicreli bilimadamlari)
• türkiye'de dönüşüm olarak bilinen metamorphosis'in doğru çevirisi.
  
  (bkz: franz kafka)
• bazı hayvanların hayatında görülen biçim veya yapı değişmesi. daha çok böcekler olur fakat derisidikeliler ve yumuşakçalarda, hatta alıklar ve kurbağagiller gibi omurgalılarda da önemli başkalaşım örneklerine rastlanır.
  
  mesela tetar adı verilen kurbağa yavruları tıpkı balıklar gibi solungaçlarıyla solunum yaparlar, tamamen su içinde yaşarlar fakat bu yavrular başkalaşım geçirerek kurbağa özelliklerini kazanmaya başlarlar. solunumları akciğerler ve deri yolu ile olmaya başlar, kuyruk iyice kaybolur. sindirim organlarında da ot yerine, böcek vs. yiyebilmesini sağlayacak şekilde değişiklikler meydana gelir.
• kayaçlarda iç etkiler sonucu meydana gelen fiziksel ve kimyasal değişme.
• başkalaşim: (i`.).: isim `(y.k.). 1. (bkz: jeoloji) bir kütlenin fizik ve kimya bakımından değişmesi, istihale. 2. (bkz: biyoloji) bazı hayvanların hayatı boyunca uğradığı biçim veya yapı değişimi, istihale. 3. başkalaşmak (f`.).: fiil `başka türlü olmak, değişmek, tagayyür etmek, gayrılaşmak, diger-gûn olmak: ben görmeyeli bu adam başkalaşmış.
• uzay filmlerinde bol bol kullanilan , mutasyon gormemis turk seyircisini dehset ve hayrete dusuren, agzini acik birakan kavramdir. oysa ki kelebegin "kelebek olma" durumunu evreler halinde bilen turk vatandasi bu olaya pek sasirmamasi gerektigini de dusunecek kapasitededir. (en azindan o kapasitede olmalidir.)
  
  -hüsamittin lan...gordun mu adamlar nasil yapiyo su uzayli canavarlari!
  -evet gordum... sen birazdan gorcen asil..bak o dev yaratik nasil baskalasiyo..mutasyon geciriyo...
  -olm... soylemesene filmin gerisini?!?!
  -hayir yani tuvalete gidip de gelirsen arada filmi kacirdigin vakit "bizim canavar nerde, jennifer lopez'in filmde isi ne olm" deme diye soyluyom...