ültimatom oyunu ^*

• insan mantigini desip incelemekten büyük haz duyan bazi psikologlarca tasarlanmis bu oyun iki kisi tarafindan oynaniyor. laboratuar deneylerinde ilk önce bir oyuncuya diyelim ki 10 dolar para veriliyor. parayi alan oyuncu, diger oyuncuya 10 dolarin belli bir kismini vermeyi teklif ediyor. ikinci oyuncu birinci oyuncunun teklifini kabul ederse 10 dolar ikisi arasinda birincinin teklif ettigi sekilde paylasiliyor, fakat reddederse iki oyuncu da hicbir sey alamiyor. yapilan deneylerde siklikla gözlenen oymus ki, eger ilk oyuncu toplam ödülün yüzde 20'sinden daha az bir miktari ikinci oyuncuya önerirse, ikinci oyuncu duygusal bir tepki gösterip yapilan teklifi reddediyormus. yani ilk oyuncuya verilen tepki "sana yar etmem o kadar büyük ödülü, nah alirsin." seklinde. rasyonellikle bagdasmayan bu kindarca tepki insanlarin karar verirken duygusal davranabildiklerine isaret ettigi icin olsa gerek ültimatom oyunu psikologlarin favori örneklerinden biriymis.
• bu oyun, 100 dolarlık miktar ile dünyanın 15 farklı toplumsal biriminde oynatılmış ve bu oyunlarda en yaygın teklifler ışığında şu sonuçlara ulaşılmıştır:
  -batılı toplumlarda genel olarak 45 $ teklif edilmiştir.
  - amazonlardaki machiguenga kabilesinde yaklaşık 26 $ teklif edilmiştir.
  - papua’nın au kabilesinde ise 50 dolardan fazla , dolayısıyla dağıtımı yapan kendisine daha az pay ayırmıştır,
  -teklif edilen meblağ 20$ altında ise genellikle tüm toplumlarda reddedilmiştir.
• oyun teorisi acisindan inceleyecek olursak bu oyunun nash dengesi 1. oyuncunun (teklif yapan) ikinci oyuncuya 0 lira önermesi, 2. oyuncunun da bunu kabul etmesidir. çünkü 1. oyuncu ne önerirse önersin 2.'nin bunu kabul etmemesi için bir sebep yoktur. pazarlık gücü olmayan 2. oyuncu kendisi için en iyi hamleyi yapmak istiyorsa teklif edilen miktar 0'a doğru giderken her teklifi kabul eder.
  insanlarla yapılan laboratuar deneylerinde insanların bu nash dengesine ulaşmaması oyun teorisi ile kolay kolay açıklanamıyor. açıklamak için kullanılan argümanlar içerisinde "eşitlik duygusu", "karşı tarafın rasyonel olmadığını varsayma" kavramlar görülebilir.
• oyunun tekrarlanan bir şekilde toplum içinde oynandığını varsayarsak "sadaka mı veriyon lan?" tepkisi cimrileri cezalandırmak ve topluluk içinde yardımlaşmayı sürdürmek açısından rasyonel bir davranış olarak savunulabilir.
  
  ancak bu senaryoda da "neden cimrileri kendi kaybım pahasına cezalandırayım?" sorusuyla karşı karşıya kalıyoruz. bir insanın sırf toplumsal bir normu ayakta tutmak adına kendisi için kayıp oluşturacak fedakarca bir davranışta bulunması yine rasyonel değil.
• ekonomiden ve evrimden anlayanları düşüncelere daldıran oyun.
• psikologlardan cok deneysel iktisatcilar tarafindan kullanilan bir deney oyunudur. ilk olarak werner guth tarafinda kullanilmistir. standart iktisat teorisinin degisime ugramasinda, davranissal iktisat ve evrimsel oyun teorisi gibi disiplinlerin gelismesinde etkili olmustur.
• (bkz: homo economicus/@galatyphoon)
• (bkz: prefrontal cortex/#16707841)
• ültimaton oyunu'nu oynayan pek çok kişi düşük teklifleri '' haksız '' bulduğu için parayı ret eder. enayi yerine konmaktansa bir kaç dolar kaybetmek daha mantıklıdır. çok az kişi düşük para teklifi eder, ya parayı eşit bölerler ya da kendilerine az bir fark ayırarak, karşı tarafa 100 dolar üzerinden ortalama 30-40 dolar teklif eder.
  yuval hariri, yarının kısa bir tarihi adlı kitabında, bir milyon kişinin 100 milyar doları paylaşmaya çalıştığı bir ültimaton oyunu kurgular.
  buna göre, bir milyon insan topluca karar veremeyeceği için her grup, küçük bir yönetici elit topluluğu oluşturur. ilk grup 90 milyarı kendine saklayarak karşı tarafa 10 milyar dolar önerir, ikinci grubun liderleri bu haksız teklifi memnuniyetle kabul edip 10 milyar doları isviçre'deki banka hesaplarına aktarır. ikinci grubun elit yöneticileri, ödül ve cezalarla grup arkadaşlarının isyan etmesini engeller.
• bir ilave ile sonucu farklılaştırılabilen oyun. şöyle ki, eğer 10$'ı, 7'si kendinize 3'ü karşıya verirseniz karşı taraf hakkaniyet duygusu etkisi altında kabul etmiyor. ancak bu teklifi sunarken karşı tarafa 3$ yada 2$ seçeneklerini sunduğunuzda karşı taraf bu sefer 3 ve 2 arasındaki kıyaslamaya kapılıyor ve 3$ artık daha çekici göründüğünden kabul etme eğilimi içinde oluyor.
  
  william poundstone, fiyatlandırma sırları kitabında sihirbazların numarasına benzetmiş. yani bir hileyi gizlemek için sahnede daha büyük bir gösteri yapmalısınız.