sovyet-afgan savaşı

• afganistanda komunist hukumet ile anti-komunist musluman gerillalar arasinda baslayan ic savasa, sovyetler birliginin hukumet kuvvetlerine yardim adi altinda bu ulkeye asker gonderip mudahele etmesi ile uluslararasi boyut kazanan savas.
  
  savasin kokeni 1978 nisan'inda merkeziyetci afgan hukumetinin bir sol darbeyle devrilmesinde yatar. soyle ki:
  
  askerlerin daha sonra iktidari devrettigi iki marxist-leninist parti, ulkenin adini degistirdi (afganistan demokratik halk cumhuriyeti) ve sovyetler birligi ile yakin iliskiler kurdu.
  
  yeni hukumetin baslattigi sosyal ve ekonomik reformlar ise buyuk olcude musluman ve anti-komunist olan halkta tepkiyle karsilandi ve baskaldirilar basladi.
  
  1978 yazinda ilk baskaldiri nuristan eyaletinde basladi. kendilerine "mucahid" diyen musluman gerillalar ulkenin her yaninda yonetime karsi silahli mucadeleye giristiler. hukumet-ici anlasmazliklar ve baslayan ic savas komunist hukumeti zor durumda birakiyordu.
  
  bunu uzerine 1979 aralik ayinin sonunda sscb, 1978 yilinda iki ulke arasinda imzalanan andlasmayi ve hukumetin davetini one surerek afganistana askeri birlik gonderip bu ulkeyi isgal etti.
  
  bir iki ay icinde ulkede sovyet askeri sayisi 100.000i buldu. sovyet mudahalesi batili devletler ve islam ulkeleri tarafindan buyuk tepkiyle karsilandi, bircok ulke bu isgali protesto etmek icin 1980 moskova olimpiyatlarini boykot etmisti.
  
  sovyet birlikleri sehirlerde kontrolu elde tutarken kirsal kesimdeki mucahitlerle basedemediler.
  
  mucahitlere karsi pekcok savas taktigi uyguladilar ama mucahitlerin sivil halktan aldiklari destek sonucu bu girisimlerin hepsi basarisizliga ugradi. bunun uzerine sovyet birlikleri bu halk desteginin yogun oldugu bolgelerde sivil halka karsi da operasyona giristi.
  
  sonucta 2.8 milyon afgan pakistana, 1.5 milyon afganda irana kacmak zorunda kaldi.
  
  bu arada abd pakistan araciligiyla mucahitlere silah yardiminda bulunmaya basladi.
  
  yaklasik 9 yil suren savas sonucu sovyetler mucahitleri yenilgiye ugratamadilar, savas deneyimi kazanan mucahitler ise sovyet birliklerine agir kayiplar verdirdiler.
  
  1988 yilina gelindiginde sovyetlerin asker kaybi 15.000den fazlaydi.
  
  sovyetler birligi 1988 sonunda afganistandan cekilecegini acikladi. birlesmis milletlerin arabuluculugu ile varilan bu anlasma ile baslayan geri cekilme 1989 un ilk aylarinda tamamlanmisti.
  
  sovyet cekilmesinden sonra hemen devredilecegi sanilan komunist necibullah hukumeti uc yil daha ayakta kalmayi basardi ama 28 nisan 1992de kabile giren mucahitler yonetimi devraldilar.
  
  ama bu sefer de farkli gorus ve isteklere sahip, farkli etnik ve mezhepsel temellere dayanan mucahit gruplar arasinda silahli mucadele basladi.
  
  en sonunda da taliban kabile girerek iktidara geldi.
  
  sonrasi malum...
• john rambo'nun el kaide ile birlikte rusları afgan topraklarından attığı savaştır.
• yakın tarihte sovyetlerin en büyük hatalarından birisidir. çünkü sovyet - afgan savaşı sovyetler birliğine o kadar pahalıya patladı ki sovyetler briliğinin ekonomik yönden çöküşünü en az 2 kat hızlandırdı ve gereksiz yere onca askerinin heba olmasına sebep oldu.
  
  ayrıca afgan halkı emperyalist devletlere daha çok yanaştı. afganistandaki siyasi iktidar ve yapı yer altı ve yer üstü kaynaklar ile altyapılar heba oldu. fakir afganistan dahada fakirleşti. onlarca insan göç etmek zorunda kaldı.
  
  amerikalılar ve diğer destek veren devletlerce eğitilen mücahitler meydanı boş bulunca küresel terörizm olayına merak sardı. rusyanın geride bıraktığı onlarca başıboş silah ayaklanmaya müsait onlarca etnik grubun eline geçti. sonuç 10 yıl süren anlamsız ve gereksiz savaş ölen onca insan.
  
  savaşın küresel etkileri ise ağır oldu
  
  - afgan - sovyet savaşı sonucu " asimetrik savaş " ve " gerilla taktikleri " - " gerilla savaşı" kurallarının hala geçerli olduğu ve büyük ordulara kök söktürebileceği anlaşıldı.
  
  - bundan cesaretlenen ve afganların başılı olduğunu gören pek çok ülkedeki pek çok etnik azınlık silaha sarıldı
  
  - bölgedeki insan ve silah kaçakçılığı trafiği arttı
  
  - sovyetler birliği'nin çöküşü 2 kat hızlandı sovyetlerin önemli araştırmalar ve amerika ile sidik yarıştırması için gereken pek çok kaynak bu savaşa ayrıldı.
• sovyet işgali devam etseydi bugün sovyet işgalinin kalıcı olup devletleştiği diğer ülkelerin çoğunda olduğu gibi okuma yazma oranı %99 olurdu muhtemelen.
• talibanı doğuran.
• (bkz: uçurtma avcısı)
  (bkz: the kite runner)
• bu savaşı çok iyi analiz eden abd, sonra gerçekleştirdiği abd-afgan savaşı'nda sovyetlerden çok daha az kayıp vererek çok daha başarılı oldu.
  
  ülkede kontrolü sağlayamamış olsa da, yönetimi değiştirerek "daha uslu" bir afganistan için gerekli altyapıyı oluşturdu.
• lanet olası taliban'ı doğuran savaş.
  
  amerikan ve alman vatandaşlarına şu soruyu sormak istiyorum; kapınıza beğenmediğiniz sovyetler birliği'nden daha beter bi çin dayandığında sovyetleri arayacak mısınız? tabii ki arayacaksınız. çinliler, ruslara benzemez, adamı çoğaltırlar, kendilerini bile bu kadar çoğaltanlar sizleri misliyle çoğaltırlar. değil sovyetleri, rusya'yı bile mumla arayacaksınız.
  
  son olarak;
  amerikan film endüstrisi'nin bize hediyesi: (bkz: rambo 3)
  bu da ingiliz film endüstrisi'nin bize hediyesi: (bkz: the living daylights)
• uğruna sinema, okul basıp çoluk çocuk öldüren çeçen teröristleri savundurtan savaş.
• sovyet savaş makinesi ve amerikan savaş makinesi, her ikisi de ufak tefek ama abi destekli organizasyonlardan sopa yediler. amerikalılar vietnam da yediler bunu, sovyetler de afganistanda. sovyetlerin amerikalıların vietnam tecrübesinden ders almış olması beklenirken kendilerini amerikalıların durumuna soktular. bu savaşta sovyetlere karşı afganları silahlandıran avrupa ve abd vardı afgan grupların arkasında.
  
  sonradan amerikalılar okumayı sevmeyenler için filmini bile yaptılar, nasıl asker kullanmadan, para ile devirdik sovyetleri diye.
  
  (bkz: charlie wilson's war)
  
  (bkz: charlie wilson)
  
  [http://en.wikipedia.org/…_wilson_(texas_politician) http://en.wikipedia.org/…_wilson_(texas_politician)]