querelle

• fassbinder'in son filmi. bir jean genet uyarlamasi. jeanne moreau, wilde'in reading zindanlari baladini soyler bir sahnesinde: each man kills the thing he loves...
• ...some do it with a bitter look,
  some with a flattering word.
  the coward does it with a kiss,
  the brave man with a sword!
• kavga, dovus anlamındaki sözcük.
• filmde oscar wilde'ın the ballad of reading gaol'ine gönderme yapılır. "yet each man kills the thing he loves"
• çevirmen zehra aksu yılmazer'e göre 15. yüzyılda suçlamalar anlamında kullanılmış fransızca sözcük.
• türkçe'ye ben çevirmiş olsam özel ad demeyip döğüşken diye başlık atacağım 1982 tarihli, rainer werner fassbinder'in ölmeden önceki son filmi.
  
  zaten jean genet'nin querelle de brest'inin uyarlaması. kitabın türkçesi denizci ve ayrıntı yayınlarından çıkmış. bütün ağusunu, eşcinselliğini dökmüş fass. ve filmi korku ruhu kemirir'deki el hedi ben salem'e adamış. birçok sevgilisi arasından en unutamadığına. teatral filmlerine dönmüş, tiyatro dekoru kullanıyor. ve turuncu kahverengi renklerle olağandışı bir gerçeküstü mekan yaratmış. bütünlük yok, bütünlüğe gereksinmesi yok. genelev-bar var, patroniçe başkalarıyla yatar, kocası/patroniçenin sahibi ona sahip olmak isteyenlere barbut atmayı şart koşar, kazanırlarsa alabilirler kadını, yoksa kendi götleri gider. ve birçoğu da bilerek kaybeder. bir polis tiplemesi var, dünyadaki bütün polislerden nefret edecek hale gelirsin. suç uzmanı, suç paravanı, yemleme polis. denizciler var, tüm hepsi bir eşcinsel alt kültür. suça bulaşan, birbirine şiddet uygulayan denizciler. onların arzudan yanıp kavrulan, aralarından kahramanımız querelle'e vurulan güverte zabiti üstleri teğmen. querelle'in her karşılaşmaları şiddet ve gerilimle yüklü, öfkeleri eşcinsel ve ensestiyöz olan erkek kardeşi robert. nerdeyse birbirini aşkla bıçaklayacaklar, deşecekler. robert patroniçeyi, querelle nono'yu yani sahibenin sahibini alır. konuşmalar son derece açık, müstehcen. açık seçik. altyazı/çeviriler izlediğim klasörde tam hak ettiği gibi lambdaistanbul'dan birince yapılmış. müzikler usta peer raben tarafından yönetiliyor; hem karanlık hem duygusal hem gerilimli. şarap aktris jeanne moreau oynuyor. çok karmaşık, dolaşık erkek ilişkileri var, kim kime ne hissediyor, neyden öyle oluyor belirsiz, hem sade ve açık gibi hem örtülü ve gizemli gibi. arka ses var, olay dışses tarafından da eşzamanlı anlatılıyor, yorumlanıyor. aralar, kommalar bazen perdeye getirilen edebi metinlerin okunmasıyla sağlanıyor. içsesler de var. dikenli taçtan bir başyapıt. kabulü zor çünkü bu film insan ruhunun reddedilenler çöp kutusunda, sertlikler, vahşilikler, yüzleşmeler, ikizlikler bölmesinde bulunuyor. kadın (j. moreau) hem kahin ve uzgörücü, hem kendi namına arzu/sevilme peşinde. ensestçi erkek kardeşlerin arasında bunalıyor, aşağılanmış, yok sayılmış hissediyor. "bütün erkekler sevdiğini öldürür"^**** şarkısını söylüyor. querelle erkek kardeşi piyasadan kaybolduktan sonra bu sefer onu çok andıran birine aşık oluyor ama arzuyla zehirlediği erkeği onun işlediği cinayeti üstlenmeye zorluyor; onu ele verebilecek üsteğmen de platonik arzusundan dolayı onu ele veremiyor. dominans, şehvet, sodomi imgesini fassbinder pornografiye kaymadan vermek için adeta sınırlarda gezinip zorlanıyor, paçayı yakası açılmadık sözlerle kurtarıyor. göstermediklerini söylüyor. götveren filmin ortalama sözcük düzeyini anlatabilir.
  
  duygusal gerilimi, yüzleşmeyi, kendini aramayı, şiddet ve çözümsüzlük sarmalında kaybolmayı film atmosferiyle de çok iyi veriyor. sıcak renklerden kurulmuş bir film noir. daha çok kavramsal film. fassbinder'in tarihçi üçüncü dönemindeki öteki filmlerinden farklı. galiba filmi çekmiş de kurgusuna sağ yetişememiş.
  
  ayrıntılar da queer, o biçim. tam siktaşak bir heykelimsi dikelti var genelev - liman köşesinde. camların/pencerelerin işlemesi, figürler cinsel ilişki çizgilerinden. ana sahnenin kenarında örtülü minik ilişki hareketleri okşamaları görünüyor bazı sahnelerde.
  
  festival izleyicisinin bile hazmedemeyip filmi ilk beş dakikadan itibaren terk etmeye başlayıp film arasında artık dirençli ve azimli azınlıkla kalakaldığımız istanbul film festivali rexx gösterimini anımsıyorum. o zaman anlama veya etkilenme olmadan sadece genel bilinçle, önemli bir şey oluyor, seyrek rastlanan bir filmi izliyorumla idare etmiştim.
  
  (bkz: lola/@ibisile)