proklos ^*

• proklos ya da proclus, yeni-platonculuk'un en önemli isimlerinden birisi. bu akımın kurucusu plotinus'la rahat rahat yarışır, belki avans bile verir. sık sık vurgulandığı üzere sıkı bir pagan. özellikle apollo ve minerva'yla arası iyi olduğu söylenegelir. dahası kendisi bir tapınma ustasıymış ve 40 ayrı dinde tapınabiliyormuş. demiş ki, "kendini az sayıda insanın veya bir kasabanın ibadetine sunmak bir felsefeciye yakışmaz, felsefeci alemin din alimi olmalıdır". binaenaleyh dini festivaller kendisinin en büyük eğlencelerindenmiş. günümüzde her ne kadar belli açılardan bakıldığında okumuş adama "eğlenceli" görünebilecek ritüellerden bahsedebilsek de, zannımca adam beşinci yüzyılda yaşadığı için meşgalesi buymuş. yalnız tanrıları bayağı iyi tanımış olacak ki, biyografisini yazan marinus, kendisinin yağmur yağdırdığını, hastayı iyileştirdiğini, depremi dindirdiğini not düşmüş. depremi dindirmesi yalnızca bir ya da birkaç dakika sürüyormuş hatta. ben inanıyorum. proklos'un şansına doğu roma'da ii. sultan theodosius (istanbul surlarını ördüren adam.) atina'da pagan tapınaklarını kapatmış ve proklos theodosius ölene kadar atina'yı terketmiş. gerçi çok değil, yalnız bir sene sürmüş bu ayrılık.
  
  gel gör ki proklos'un asıl tapınağı bilimmiş. matematik, fizik, kozmoloji, astronomi, ne ararsan varmış. "hazır matematikten de anlıyorum, niye hamallık yapayım, şu yeni-platonculuğu bir sistemleştireyim" demiş. böylece benedict wilhelm von de leibnoza'nın ve dolayısıyla almanların atası olmuş.
  
  sistemini delicesine merak ettiğiniz için özet geçeceğim. kendinde kalma-kendinden çıkma-kendine dönme (remaining, procession, reversion diyor anglosakson) biçimli bir döngüsel harekete göre kendini açan birlik. öyle bir açıyor ki kendini önce varlık, sonra yaşam, sonra akıl, sonra can ve cisim oluyor. bu açılma sırasında bütün mantıksal kategoriler olsun, zaman mekan olsun, bir bir beliriyor. beğenmediyseniz kendiniz açın.
• (bkz: teolojinin öğeleri)
• yeni platoncu bir filozof.
  (bkz: yeni platonculuk)
  
  "proclos, platon’un eserlerinin gizli anlamları olduğunu ve bunu ancak kendini geliştiren filozofların anlayabileceğini söyler. yazdığı teolojinin unsurları (saf iyi üzerine, liber de causis) adlı eser birçok islam filozofu tarafından hatalı bir şekilde aristoteles’in sanılmış, yine usulucya olarak bilinen ve enneadlardan etkilenerek yazılan eser de aynı kaderi paylaşmıştır. proclos’un eserini liber de causis adıyla latinceye çeviren cremonalı gerard ve aziz thomas bu gerçeği ortaya koymuşlardır. hatalı da olsa proclos, islam dünyasında felsefeyi etkilemiş, hatta aristo ve platon arasında bir uzlaşı çabasına konu olmuştur."
  
  (bkz: https://www.onurcoban.com/…08/yeni-platonculuk.html)