orpheus ve eurydike

• orpheus karisinin ölümünden sonra yakarislariyla yumusattigi ölüm tanrilariyla bir anlasma yapti ancak sartlarini yerine getiremeyip tekrar kaybetti büyük aski eurydike'yi. bundan sonra hayati karardi. kendini kaybetti. bütün kadinlari hor gördü eurydike'den sonra ve kiskançliktan kuduran kadinlar tarafindan parça parça edilip, dagitildi yeryüzüne. mit'e göre orpheus'un basi hep bagirdi " eurydike, eurydike, eurydike" diye karisinin adini...
• o orpheus ki argonotları sirenlerden kurtarmis turlu belalari ezgisiyle asmistir, kurtaramadi karisi olacak eurydike'yi. hades'e inip cekip alacakti karisini ancak tek bir sart kondu ona yeryuzune cikisa kadar geri donup bakmayacakti. son basamaklara kadar hersey yolundaydi. donulmez olan bir diyara gitmis ve oradan karisini cikartmisti. ancak ne olduysa o son basamakta oldu. merakina yenik dustu orpheus'un. arkasina bakmasiyla bir golgeye donustu eurydike, sonsuza kadar kaydi gitti ellerinden orphecagizin.
• martin mystere efsaneye ilginç bir yaklaşım getirmiştir..
  (okuyunuz: almanların mirası^* , orfeo'nun yüzü^*)
• nicolas poussin'in louvreu süsleyen, olgunluk dönemi tablosu.
• orpheus un, luthienin yaptigi gibi, sarkisiyla sevgilisini hayata dondurmek istemesi nedeniyle akla silmarilliondaki beren ve luthienin oykusunu getiren guzel myth.
• italo calvino öteki eurydike'de mitolojideki orpheus ve eurydike ilişkisinin gerçekte farklı bir şekilde yaşanmış olabileceğinin öyküsünü tanrı pluton'un ağzından anlatır
  
  ... elbette, eğer herkes, öykünün sizin anlattığınız yorumunu değil de, eurydike, orpheus ve ben pluton'un arasında yaşanan gerçeği unutursa, artık hiç kimse eurydike'nin bizden biri olduğunu, orpheus onu kandırıcı nağmeleriyle kaçırana kadar hiç yerüstünde oturmadığını hatırlamazsa...
  
  pluton ve eurydike pluton'un iddiasına göre asıl dünya olan yeraltında beraber yaşamakta, sürekli dünyanın merkezine ilerlemek niyetindelerdi
  
  ... kendinize dünyalı diyorsunuz ama bu hakkı nereden ele geçirdiniz bilmem: çünkü sizin adınız aslında dünya-dışı varlıklar olmalıydı: ben ve kandırarak o ıssız dışarıya götürdüğünüz güne kadar yanımda olan eurydike gibi dünyanın içinde yaşayanlara dünyalı denir.
  ... ben, dünya'nın gerçek merkezine, her çekirdeğinin çekirdeğine çekirdeklik yapana yaklaşabilmek için daha ağır elementlerin dökülmesinden yararlanmaya çalışıyordum; işte o zaman eurydike'nin elinden tutuyor ve onunla birlikte bayır aşağı iniyordum.
  ... elbette eurydike de hedeflememiz gereken noktanın dünya'nın merkezi olması gerektiğinde benimle hemfikirdi. ancak merkeze ulaştığımızda bütün gezegene bizim diyebilirdik. ... bizim amacımız bir dünya hayatıydı, yani dünya'ya ait ve dünya'nın içinde yaşayacaktık; dünya'nın yüzeyinden çıkanlara heves etmiyorduk...
  
  arayışları sırasında bir yanardağ boğazına girerler ve aniden açılan yanardağ ağzı onları dış dünya ile tanıştırır, eurydike'i orpheus müziği ile cezbederek 'kapar'
  
  ... eurydike'nin kaybolmasına işte bu titreşimler neden oldu; granit ve bazalttan çok daha farklıydı, erimiş metal kütlelerinden ya da kristal duvarlardan boğuk seslerle yansıyan şıngırtılardan, gümbürtülerden bambaşkaydı
  ... işte tuzak o anda ortaya çıktı: kraterin ağzının ötesinde hava sürekli tireşiyordu... benim tepkim hemen bu çemberden çıkmak ve sessizliğin hüküm sürdüğü yoğunluğuma dönmek oldu: kraterin ağzından içeriye kayıverdim. ne var ki eurydike aynı anda sesin geldiği yönde yamaçlara doğru tırmanmaya başlamıştı ve ben onu tutana kadar kraterin ağzını aşıvermişti. ya bir kol ya benim kola benzettiğim yılanımsı bir şey onu kaptı ve dışarı çekti; ancak bir çığlık işitebildim; bu onun çığlığıydı ve az önceki sese, üstelik uyum içinde karışıyordu; yanardağın dış yamaçlarından inerlerken, onun ve yabancı şarkıcının sesleribir çalgının tellerine eşlik ederek birbirine harmanlanmış ve yanardağın dış yamaçlarından aşağı doğru yankılanmaya başlamıştı.
  
  eurydike orpheus'a kendi isteği ile gitmiştir ve orada mutludur, zira daha sonra pluton eurydike'i geri getirebilmek için yeraltında yanardağları takip etmeye başlamış ve bir keresinde lavlarla kendini dışarı atabilmiştir, orpheus ve eurydike'in yaşadıkları yuvada tekrar eurydike'i bulduğunda ise eurydike kendisine yüz çevirmiş 'yine' orpheus'un peşinden gitmiştir. buna rağmen pluton bunu asla kabul etmez, ona göre eurydike hala tutsaktır ve dışarıda yaşayan 'bizler'den bir isteği vardır;
  
  "... şimdi, dışarıda yaşayan sizler, tesadüfen çevrenizi saran yoğun gürültü arasında eurydike'nin şarkısını, onu tutsak eden ve bütün şarkıları berbat eden şarkı-olmayanın bazen tutsağı olan şarkısını duyacak olursanız, eurydike'nin içinde hala elementlerin sessiz müziğinin uzak yankıları hissedilen sesini tanıyabilirseniz, siz dünya üstü varlıklar, siz geçici olarak galip gelenler, söyleyin bana, bana ondan haber verin, verin ki eurydike'yi dünya hayatının merkezine döndürebilmek için tasarılarıma yeniden başlayabileyim, içerinin tanrılarının hükümdarlığını yeniden kurabileyim, o tanrılar ki nesnelerin yoğun katılığında yaşarlar, şimdi dışarının tanrıları, yüksek olimpos'un ve seyrek havanın tanrıları size ellerinden gelen herşeyi verdiler, anlaşılan o ki yetmiyor."
• orpheus ve eurydike evlenirler ama düğün gecesi eurydike ölür ve hades'in yanına gider. orpheus'da karısının peşinden hades'e gitmeye karar verir yolda gördüğü her engeli geçer, yeraltı dünyasına bekçilik yapan cerberus'u müzik çalarak uyutur ve hades'in yanına ulaşır. hades bir anlaşma önerir orpheus'a. orpheus önden gidecektir, eurydike hemen arkasından gelecektir oprheus'un ama orpheus yeryüzüne çıkana kadar arkasına bakmayacaktır. böylece orpheus önde eurydike arkada yürümeye başlarlar ama tam yeryüzüne yaklaşmışken orpheus arkasına bakar ve böylece eurydike'i kaybeder. bu miti jean-christophe grange sisle gelen yolcu kitabında farklı bir uyarlama şeklinde kullanıp beni mest etmiştir ayrıca.
• yunan mitolojisinin en son kahramanıdır. aslen trakyalıdır. orpheus mükemmel bir şarkıcı aynı zamanda müzisyen ve şairdir. yunan kahramanların hiç birisine benzemez. o zaferden zafere koşmuş savaş meydanlarında harikalar yaratmış biri değil aksine hassas kalpli, zarif bir şairdir. çok güzel bir peri kızı eurydike ile evlenmiştir. eurydike bir yılan sokması sonucu ölmüştür. karısının ölümünden sonra orpheus büyük bir ızdırap çekmiştir. onsuz yaşayamayacağını anlayınca, yer altına, karanlık aleme inmeyi bile göze aldı. karanlık diyara inerek sevgilisini aramak ister. öteki alemin kapısına gelir, lirini çalmaya başlar. sonunda hades'in huzuruna çıkar. lirini daha acıklı çalmaya başlar. hades'in kalbi yumuşar. orpheus'a karısını bir şartla geri verebileceğini söyler. yeryüzüne çıkıncaya kadar kendisini takip edecek olan sevgilisinin yüzüne bakmayacaktı. orpheus bu şartı kabul edip, gün gün ışığına doğru yürümeye başlar, karısı kendisini takip ediyordur. fakat neredeyse gün ışığına çıkmak üzereydi ki, içine dayanılmaz bir şüphe düşer: sakın hades ona bir oyun etmiş olmasın? acaba eurydike gerçekten arkasında mıydı? böylece aşk ateşiyle yanan orpheus, daha fazla sabredemez ve kalbindeki sevda aklına tesir eder. hades'in sözünü unutarak eurydike'yi görmek üzere geri döner ve bakar. onun bir anlık bakışı her şeyi alt üst eder. sevgili karısı bir buhar gibi havaya yükselir ve kaybolur. boş yere onun arkasından koşmak, onu yakalamak ister. kalbi kırılmış, ümidi kaybolmuş koca, tam yedi ay yalçın bir kayanın üstünde kalır. ne aşk ne izdivaç artık her şeye veda etmiştir. bir rivayete göre ölen karısının aziz hatırasına bağlanıp kalarak gözü başka kadın görmediğinden öfkelenen trakyalı kadınlar, bir gece bu kederli aşığı paramparça etmişlerdir. aklımıza bir soru geliyor. hades gerçekten orpheus'a karısını geri verecek miydi?
• arcade fire'ın muhteşem şarkısı (bkz: it's never over)'a ilham olan mit.
• konusu, yönetmenliğini tarik saleh'in yaptığı lykke li - ı follow rivers şarkısının klibinde işlenmiş mitolojik şahsiyetler.