nusinersen

• nadir bir hastalık spinal muskuler atrofi'de (sma) kullanılan antisense oligonükleotid (aso) ilaçtır. ticari ismi spinraza. 2017 itibariyle tıp tarihinin en pahalı kabul edilen ilaçlarından biri. teknik terimler ve tanımlardan sonra konuyu biraz türkçeleştirelim.
  
  sma kasların hareketine aracılık eden motor nöronların (sinir hücrelerinin) ölümüne neden olan genetik bir hastalıktır. omurilikteki motor nöronların ölmesi ile hareket sinyali alamayan kaslar yıkıma gider. kaslar sadece uzuvlarda değil akciğerlerde de yıkıma gittiği için bebekler çoğu zaman çocukluk çağına gelmeden kaybedilir.
  
  kasların yıkımıyla sonuçlanan motor nöron ölümünün ana sorumlusu smn genidir. smn motor nöronların sağkalımı kelimelerinin ingilizce kısaltmasıdır. proteinler genlerden mrna (mesajcı molekül) aracılığıyla üretilir. nusinersen, protein üretimine aracılık eden (sense) dizi ile eşlenmek (antisense) üzere etki eden mrna parçacıklarından (oligonükleotid) ibarettir. hastalığın nedeni olan nöron ölümüne engel olacak proteinin üretilmesinde karmaşık ve kritik bir rolü vardır.* bu kritik rolü üstlenen nusinersin sayesinde smn proteni artar, kaslara giden kablolar olarak düşünülebilecek motor nöronlar sağ kalır, hareket yeteneğindeki bozulma durur ya da yavaşlatılır ve en nihayetinde hastanın ölümü engellenir.
  
  amerika'da bir ilacın satışı ve dağıtımı için olmazsa olmaz fda onayı bu tedavi için ekim 2016'da alınmış. ilk araştırmaların da 2004'te başladığı biliniyor. yeni bir ilaç olmakla birlikte pahalılığı (ilk yıl tedavi masrafı 750.000 dolar) nedeniyle büyük tartışmalar yaşanıyor. nadir hastalıklar için endüstrinin nadir olarak harekete geçmesi açısından da bu ilacın geliştirilmesi önemli bir adım olarak kabul ediliyor. umarım gelecekte ülkemizdeki sma hastalarının sancılı bekleyişinde mutlu bir son olarak anılan ilaç olur.
  
  *ek not: nusinersenin bahsettiğim karmaşık ve kritik rolünü konu dağılmasın diye buraya taşıdım. konuyla ilgilenenler için şöyle anlatabilirim:
  
  sma hastalığında mutasyon nedeniyle normalde çalışırken işlevsiz hale gelen smn1 genidir. bunun yedeği ama normal koşullarda da tembel olup çalışmayanı smn2 geni. smn2 geninin tembellik nedeni smn1'de de bulunan exon 7 bölgesindeki tek nükleotid (harf) farkı. bu tek harflik fark nedeniyle smn2 exon 7 bölgesi (şifre sözcük) normal şartlarda kesilir ve atılır, yani okunmaz. smn2 exon7 okunmayınca anlam kaybolur ve canlılık proteini üretilmez. nusinersen tam burada devreye girer. exon 7'nin atılmasına neden olan mrna'a antisens olarak (bir nevi karşısına dikilerek) bu kesilme işlemine engel olur. şifre kelime tek harf hatasına rağmen kabul edilir ve hedef protein smn artık üretilebilir. bu olayın şöyle bir görseli var.
• omur boyu kullanmak zorunda oldugum, dozu 125.000 dolar olan sma ilaci. devletimiz henuz tip 2 ve 3 icin odeme yapmamakta.
  
  not: tip 3
• sma ( spinal muskuler atrofi). bir ailenin başına gelebilecek en büyük felaket. bir çocuğun bence sahip olabileceği en büyük hastalık. bilinç var. anlayan anlamlı gözler var. o bilince yanıt verebilecek kas yok. o kadar yok ki; yürümeyi eli kolu hareket etmeyi geçtim, yutkunacak hatta nefes alacak kas yok. ilk doğduğunda normal olan çocuk günden güne eriyor, ilerleyen zamanda solunum makinesine bağlanıyor ve kaçınılmaz son ölüm çok erken geliyor. du
  geliyordu.
  bir gün adamım biri çıktı. elinde sprinraza vardı. ben sma hastalığının tedavisini buldum dedi. fda'den onay aldı. sprinraza sonrası youtube da yürüyen çocukları gösterdi.
  o çocuk gerçek olabilir miydi? sma'lı bir çocuk yürüyebilir miydi? konuşabilirmiydi? anne baba diyebilirmiydi? yemiyecem diye nazlanabilirmiydi? parka gitmek istiyorum diye tutturabilirmiydi? yaramazlık yapıp misafir gezmesini annesine babasına zehir edebilirmiydi?
  ailelerin zaten içinde olan umut, şimdi vucut bulmuştu.
  tıp adamları penisilini bulup enfeksiyon hastalıklarını tedavi ettiler. sürfaktan buldular. 24 haftalık çocuğu bile yaşatıyorlar. aşı ile çiçeği hallettiler. ölümle eş değer veba çözüldü. insülini çıkarttılar diabeti düzeltiler. ulan kalp bile naklettiler. sprinraza ile sma tedaviside mümkünmüydü.
  mümkündü işte. youtube da çocuk yürüyordu. fda onay verdi. ( ailelerin gözlerinde o zamanki umut ve sevinci anlatamam).
  tedavi çok pahalıydı ama olsun. devletimiz büyüktü ve zengindi. çocuklarımıza herşey feda olsun. bir çocuğun gülümsemesinden, soluk almasından daha önemli hiç birşey olamaz. ( tedavi kürü 750000 dolarmış. inanin o fiyat 10 yıla 7500'e kadar düşer).
  kampanyalar düzenlendi. ilaç geldi. kürler başladı. sonuç???
  ailelerin gözlerindeki o ilk günkü ışık kayboldu. umut tükendi.
  bir doktor olarak takip ettiğim bir hasta üzerinden kesin konuşabilirim; ileri vakalarda işe yaramadı.
  belki intrauterin smn gen delesyonu saptanan henüz çok erken yenidoğan bebeklerde işe yarayabilir ancak kas atrofisi çok ilerlemiş vakalarda tam bir umut tacirliği gibi geliyor. kürden sonra ailelerin gözlerindeki hüsran anlatılamaz.
  bir insan olarak izlenimimi anlattım. bilimsel bir yazı değildir.
• *önerilen doz her uygulamada 12 mg'dır.
  *başlangıçta 4 yükleme dozu: ilk 3 yükleme 14 gün ara ile uygulanmalı, 4. yükleme dozu 3. dozdan 30 gün sonra verilmelidir
  *sonrasında idame dozu her 4 ayda bir uygulanmalıdır.
• sma hastalarında intratekal kullanılan antisense oligonükleotid.
• bugün itibariyle devletimiz tarafından karşılanacak ilaçtır. hayırlı olsun, allah tüm hastalara şifa versin