naseby muharebesi

• ingiliz iç savaşındaki belirleyici muharebedir. 14 haziran 1645 tarihinde northamptonshire yakınlarındaki naseby köyü dolaylarında yaşanan muharebede ingiltere kralı ı. charles'ın ordusu sir thomas fairfax ve oliver cromwell komutasındaki parlamento yanlısı yeni ordu birliklerine yenilmiş ve imha edilmiştir.
  
  sefer
  1645 yılı başlarında kral ı. charles'ın danışmanları henüz kurulma aşamasında olan yeni orduya derhal saldırmasını salık verirler. ancak komutayı eline alan prens rupert önce kuzeye ilerleyip kaybedilen toprakları geriye almayı, burada monarşi yanlısı iskoçlardan yardım almayı planlar. bu yönde karar alan kral geride küçük bir birlik ve somerset bölgesinde sürmekte olan taunton muhasarasını sürdürecek kadar asker bırakarak harekete geçer. yeni ordu ise kuşatma altındaki taunton'u kurtarmaktan vazgeçerek kralın savaş zamanı merkezi durumundaki oxford'un üzerine yürümesi için fairfax görevlendirilir. erzak ve mühimmat stokları az durumdaki oxford'un uzun bir kuşatmaya dayanamayacağını düşünen kralcılar fairfax'ın dikkatini başka yöne çekmek için leicester'a saldırırlar. bu sırada prens rupert ise oxford'a doğru yola çıkar. leicester'ın elden çıkmasından dolayı endişeye kapılan parlamento, fairfax'a ilettiği talimatla oxford kuşatmasını bırakarak kralın ana ordusunun peşine düşmesini emreder. bu şekilde ilerleyen fairfax kuzeye ilerleyerek 12 haziran günü kralın öncüleriyle temas eder. muharebe konusunda istekli olan fairfax'ın kurmay heyetine yeniden giren oliver cromwell beraberinde çok sayıda süvariyle gelmiştir. yeni ordu kralın ordusunu takip eder ve general henry ıreton naseby dolaylarında kralcıların artçılarına saldırır. kral savaşmak ya da geri çekilmek arasında bir tercih yapmak durumunda kalır. 14 haziran günü prens rupert'in aksi görüşüne rağmen, geri çekilmenin askerin moralini bozacağından hareketle muharebeye girmeye karar verilir.
  
  muharebe
  ilk temaslar
  ilk saatleri sisli olan 14 haziran sabahında iki ordu birbirini görmekte zorlandı. little oxendon ve east farndon köyleri arasında hakim bir tepeyi işgal eden monarşi birliklerinin konumu daha iyiydi. parlamento birliklerinin konumunu keşfe gönederilen sir francis ruce güneye doğru iki mil gitse de ana gövdeyi göremez. prens rupert ve maiyetindeki süvari birliği bizzat giderek yaptıkları keşifte ise geriye çekilmekte olan bir parlamento süvari birliğini görür. naseby tepelerini işgal etmek için monarşi birliklerine ilerleme emri verir. parlamento birliklerinin komutanı sir thomas fairfax ise naseby tepesinin kuzey bölümünü işgal etmeyi planlar. oliver cromwell bu mevzinin çok müstahkem olduğunu ve monarşi birliklerinin buraya saldırmayacağını düşünür. kralcıların savaşmamasından çekinip parlamento birlikleri daha geri mevzilerde konumlanır. kralcılar fairfax'ın mevzilerini ancak clipston köyüne yaklaşınca, naseby tepesinden bir mil uzaktayken görürler. süvari birliklerinin yeniden eski mevzilerine çekilmeleri mümkün olmadığından dezavantajlı bir şekilde ilerlerler. rupert süvarilerinin konumu koruyarak piyade birliklerini sağ tarafa alarak muharebeye hazırlanır.
  
  güç dengesi
  kralcılar
  kralcı birlikler clipston-naseby arasındaki yaklaşık bir buçuk millik cepheyi işgal ediyordu. sağ kanatlarında prens rupert ve kardeşi prens maurice komutasında 2 ila 3 bin süvari bulunuyordu. merkezde lord astley komutasında üç tugay bulunuyordu. sol kanatta sir marmaduke langdale komutasında 1500 kişilik bir süvari birliği bulunuyordu. kralın şahsi komutasında ise küçük bir ihtiyat birliği vardı.
  
  parlamento yanlıları
  fairfax birliklerini naseby'nin bir mil kuzeyine yerleştirir. ıreton'un süvari birlikleri sol kanatta yeralır. general sir phillip skippon komutasındaki piyadeler ise beş alay ön cephede üç alay da ihtiyat olmak üzere konuşlanmıştır. 300 tüfekli piyadeden oluşan bir forlorn hope birliği en ön saflardayken albay edward harley alayının iki bölüğü ihtiyat olarak ayrılmıştır. döneme ait yazılı kaynaklarda resmedilen topçu birlikleri muharebede etkin olamamıştır, ilk salvolar hedefi bulmamış, sonrasında ise iki ordu birbirine girdiği için isabetli ateş olanağı ortadan kalkmıştır. cromwell ise sağ kanatta altı buçuk süvari alayının başındadır. parlamento birlikleri yaklaşık 2 mil boyunca yeralır.
  
  ana muharebe
  muharebede monarşi birliklerinin merkezi ilk olarak hücuma kalktı. prens rupert kendi kanadındaki süvari ve piyadeleri aynı anda kullanmaya çalışmaktadır. skippon'un piyadeleri ise monarşi askerlerini karşılamak üzere ilerler. iki tarafın da çok yakından mücadelesi öncesi her iki tarafında da tek tüfek salvo şansı vardır. deneyimli monarşi piyadeleri kılıç ve kabzalarıyla savaşmaya devam ediyorlardı. ilk karşılaşmada skibbon kurşunla yaralansa da cepheyi terk etmez ve olası bir paniği önler. ancak yine de parlamento güçleri iyice zorlanmaktadır.
  parlamento tarafında ise ıreton'un alayı karşısındaki monarşist piyadeleri püskürterek kendi piyade birliklerinin yardımına koşar. ıreton ve süvarileri monarşist mızraklı birlikler tarafından püskürtülür, ıreton yaralanır ve esir alınır. bu sırada kaçan bir kısım parlamento süvari birliğinin ardından oldukça büyük bir monarşist süvari birliği de cepheyi terk eder. bu sırada oliver cromwell komutasındaki parlamento süvarilerinin sağ kanadı monarşist birliklere saldırmak için uygun anı kollamaktadır. monarşist birlikleri kolayca alt eden cromwell birliklerini çökmekte olan diğer cephelere desteğe gönderir. merkezden başlayarak çöken monarşist cephede piyadelerin bazıları silahlarını bırakarak teslim olurken, bazıları da vuruşarak çekilmeye çalışır. sadece prens rupert'in kişisel birliği geri adım atmadan savaşmaya devam eder. tüm taraflardan kuşatılan monarşistlerin direnişi fairfax'ın gelişiyle kırılır. kaçan parlamenter süvarileri takip eden monarşist süvariler cepheye geri döndürüldüklerinde iş işten geçmiştir. birliklerini bir taarruza ikna edemeyen prens rupert savaş meydanını terk edecektir. fairfax birliklerini toplayarak monarşist kılıç artıklarını kovalar.
  
  sonrası
  muharebeden sonra fairfax hızla ilerleyerek 18 haziran günü leiceser'a girer. sonrasında kuşatma altındaki taunton'u kurtararak monarşistlerin elindeki batı bölgesini alır. monarşi ordusunun dağılmasının bedeli çok ağır. kral önde gelen savaş deneyimi bulunan piyade birliklerinin tamamını ve subaylarının önemli kısmını ve tüm topçu birliklerini kaybeder. monarşistler bir daha bu büyüklükte ve güçte bir silahlı birlik bir araya getiremeyecektir. parlamento birlikleri artık dağınık haldeki monarşist direniş noktalarını birer birer dağıtmaya başlamıştır. parlamento birlikleri muharebenin ardından kralın şahsi eşyalarını ve yazışmalarını da ele geçirmişler, kralın gizli ittifak girişimleri ortaya çıkmıştır. bir yıl içinde iç savaş parlamento yanlılarının kesin zaferiyle biecektir.
  
  kaynak