• fransız asıllı amerikalı eleştirmen. "riffaterre"ci okumayı geliştirmiş ve şiirin bir sözcükten ya da basit bir cümleden oluşacak matrisini bulma yoluyla incelenmesi fikrini ortaya atmıştır. "the semiotics of poetry" adlı kitabında kendi kuramını açımlamıştır.
  • riffaterre, "the semiotics of poetry"de oluşturduğu metinlerarası şiir kuramında okur-metin arasındaki ilişkiyi merkeze alır. başka bir deyişle, şiirdeki metinlerarası gönderge okuyucunun metni anlamlandırma biçiminin ürünüdür. riffaterre’e göre okuma iki aşamada gerçekleşir: mimetik okuma (lecture mimétique) ve göstergebilimsel okuma (lecture sémiotique). birinci aşamada okuyucu, dilsel imlerin, metinsel olmayan bir dış dünyaya gönderme yaptığını sanır ve dilsel imleri ilk göndergesel anlamıyla algılar. ikinci aşamada ise göstergesel düzeye (geri-etkili, rétroactive ya da hermeneutik) geçilir ve mimetik okumada ortaya çıkan dilbilgisel aykırılıkların açımlanmasına olanak sağlanır. böylece, metinde anlamın belirgin olmadığı öğeler hermeneutik (rétroactive) okuma ile anlamlandırılır.

    hilmi yavuz, yazın, dil ve sanat kitabında riffaterre’e göre şiirin, “bir sözcüğün ya da bir cümlenin bir metne dönüştürülmesi” olduğunu ve dönüştürülen sözcük ya da cümlenin şiirin “matris”i olduğunu söyler. şiirin birliği içinde dış dünyaya gönderme yapıyormuş gibi görünen tümceler, matrisin “varyant”larıdır. matrisi oluşturan sözcük ya da tümceler metinde yer almaz ve matris şiirin “anlam”ı değildir. riffaterre’in geliştirdiği metinlerarası şiir kuramında “hipogram", "betimleme öbeği", "şiirsel im” kavramları önemli bir yer tutar. yavuz, bu kavramları şöyle açıklar:

    "şiir, matrisin dönüşümüdür. matris bu dönüşüm sırasında bazı temsili im’ler üretir –ki, bu im’lerden bir bölüğü, ‘şiirsel im’lerdir. öte yandan, bir sözcük ya da tümce (phrase), daha önceden varolan bir sözcük öbeğine gönderme yapıyorsa şiirsel im’e dönüşür. daha önceden varolan bu sözcük öbeğine riffaterre ‘hipogram’ diyor. hipogram bir alıntı, bir slogan, bir klişe-söz, ya da konvansiyonel olarak biraraya gelmiş bir öbek olabilir. riffaterre, konvansiyonel olarak biraraya gelmiş bir öbek olarak hipograma ‘betimleme öbeği’ adını veriyor."

    hipogram daha önceden var olan sözcük öbeklerinin düzenlenerek, metinlerarası anlamı okura aktaran göstergelere dönüşmesidir. bir sözcük ya da tümce, hipograma gönderme yaptığında şiirselleşir ve şiirsel imlere dönüşür. ayrıca, şiirsel imler matrisin varyantları yani, dönüştürülmüş biçimleridir.
  • günümüzde edebi çözümlemenin en önemli kavramlarından biri olan "metinlerarası ilişkiler" kavramını roland barthes, julia kristeva gibi kişilerle braber geliştiren kişidir.
    riffaterre bir okuma bağlamının mimetik ve hermenotik anlam düzleminden okunabileceğini, metnin yazarla okuyucu arasında bir diyalektik bağıntı kurduğunu söyler.
    şiirin semiyotik bir birliğin, bir matrisin varyantı olduğunu söyleyerek, şiir bu matrisin metne dönüşmesidir der.bu dönüşme esnasında bir takım temsili işaret, im ler üretildiğini bunlardan birinin de şiirsel imler olduğunu belirtir. sonra da bu imlerin daha önce var olan bir söz öbeğine gönderme yaptıklarından bahsederek önceden var olan bu söz öbeklerine de hipogram diye adlandırır. aynı yerden devam eder ve bu hipogramlar bir klişe, bir alıntı ya da benzetmeler olabilir diye ekler.
    aslında onun gramersizlik dediği ve bir grameri diğeri ile değiştirmek, birinin yerine diğerinin kurallarını, normlarını koymak demek olan durumu bizim harf devrimine uygulamak,her ne kadar rifaterre bu durumun bir problem yaratmaz demesine rağmen gayet verimli bir çalışma olabilir gibi geliyor bana. her türlü metnin okuyucu ile yazar arasında diyalektik ilişki yarattığı düşünülürse, metinle girilen bahtin'ci bir kavramsallaştırmayla söylersek ben-öteki ilişkiselliğini de buna katarsak seyreyleyin vaveylayı...
  • mehmet rifatin bir kitabında ismini m. riffaterre şeklinde görünce heralde kafa buluyor bu adam dedim. sonra araştırınca harbiden bu isimde biri olduğunu öğrendiğimde aradaki isim benzerliği beni baya gülümsetti. bir de uğraştıkları konular da benziyor. çok yaşa sen m. rifat!
  • (bkz: semiotics of poetry)

    (bkz: #30835155)
hesabın var mı? giriş yap