kristal gece

• (bkz: kristel kama)
• (bkz: kristallnacht)
  
  (bkz: 6-7 eylul olaylari)
• orhan karavelinin berlinin yalnız kadınları isimli kitabında şu şekilde anlatılan gecedir; 7 kasım 1938 günü paris’te bir yahudi genci burada görevli bir alman diplomata silahlı saldırıda bulunmuştu. hitler’in onayını alan goebbels, gestapo’ya, itfaiye sorumlularına ve emrindeki öteki güçlere halkın bu olay karşısındaki “beklenen” (!) tepkilerine karışmama emrini verdi. 9-10 kasım 1938 gecesi berlin’i teslim alan talimli ve disiplinli sa ve “hitlerjugend”7 “taburları” kentin bütün yahudi işyerlerini, alışveriş merkezlerini talan ettiler. belki de önceden haber aldıkları için kapılarını kapatan ünlü kadewe alışveriş merkezi kurtuldu ama hermann platz’daki dev karstadt mağazası kalabalıklara hoş görünmek için bütün yahudi çalışanlarının işine son verdiğini açıkladı. “filistin’e gidin!” diye haykırarak kentin altını üstüne getiren kalabalıklar sinagogları ve yahudilere ait binaları yaktılar, tahrip ettiler; rastladıkları yahudilere saldırdılar. kırılan camların parıltısı nedeniyle “kristal gece” diye anılacak 9-10 kasım 1938 olaylarını berlin halkı sessizce seyretti! 11 kasım günü yayımlanan alman gazeteleri de olayı büyütmeden geçiştirdi. ne de olsa basın çoktan nazilerin denetimi altına girmişti. alman kamuoyunun duyarsızlığı hitler ve emrindekilere “yahudi sorunu”nun artık köklü bir çözüme kavuşturulması konusunda cesaret verdi. “bunların” böyle palyatif ve perakende girişimlerle korkutulup sindirilmesine, kaçırılmasına gerek kalmamıştı. “toptan” yok edilmeliydiler. bunun için de tarihte benzeri görülmemiş hızlı ve “rafine” yöntemler bulunup uygulanmalıydı
• sosyal medya olmasaydı belki de şu zamanda ülkemizdeki diktatörün aleviler veya diğer azınlıklar için yaşatabileceği bir gece olabilirdi.
• ülkemin kristal geceside bu geceymiş
  
  (bkz: telefonda kurtce konustugu icin olduruldu)
  (bkz: 8 eylul 2015 kurt vatandaslara yapilan saldirilar)
  (bkz: turkiyede ic savas cikacak)
  (bkz: 7 eylul 2015 beypazari karisikligi)
• bilmeyenlerin öğrenmesi lazım.
• almanya'nın ülkedeki polonyalı yahudileri sınır dışı ettiğini ve aralarında kendi ailesinin de bulunduğunu öğrenen bir yahudinin paris'teki alman büyükelçisini vurmasıyla patlak veren katliamdır. büyükelçinin öldürülmesi hitler tarafından planlanmış bir yahudi eylemi olarak görülmüş, almanya'da sayısı binlerle ölçülen yahudi mezarı tahrip edilmiş, dükkanlar yağmalanmış ve sinagoglara zarar verilmiştir. itfaiyenin çıkarılan yangınlara, polislerin de şiddet olaylarına müdahale etmemesiyle tam bir kıyım yaşanmıştır.
• kristal gece (almanca: kristallnacht), 9 kasım 1938 gecesi alman nazilerce, yahudilere ait ev, iş yeri ve sinagoglara yapılmış kanlı ve ölümcül saldırıların adıdır.
  
  bu saldırıların bahanesi paris'teki bir suikasttı. 1938'de almanya ülkede yaşayan 17 bin polonyalı yahudiyi sınırdışı etti. polonya tarafından da ülkeye kabul edilmeyen bu kişiler iki ülke arasında sıkışıp kaldı, çoğu soğuk, açlık ve hastalıktan yaşamını yitirdi. bu kaderi paylaşanların arasında kendi ailesinin de bulunduğunu öğrenen 17 yaşındaki herschel grynszpan, paris'teki alman büyükelçiliği'ni basarak karşısına ilk çıkan kişi konsolos yardımcısı ernst vom rath'ı vurdu. hitler'in sağkolu goebbels, bunun planlanarak düzenlenmiş bir yahudi komplosu olduğunu öne sürerek alman ırkının öcünü alması gerektiğini konuşmalarında halka empoze etti. yahudilere karşı arada sırada yapılan saldırıları öven goebbels, partisinin bu tür saldırı girişimlerinin olmayacağını, ancak bu tür olayların olması halinde asla müdahale edilmeyeceğini basın yoluyla duyurdu. sivil ajanların da halkı kışkırtmasıyla kasım'ın 9'unu 10'una bağlayan gece kanlı saldırılara göz yumuldu. polis ve itfaiye olaylara kasıtlı olarak müdahale etmedi. olaylar yer yer 13 kasım'a kadar sürmüştür.
  
  geceye bu ad, saldırıdan sonra sokakları kaplayan cam kırıklarının ışıltılarından esinlenerek verilmiştir, ancak tartışmalıdır. (bkz: pogrom) (katliam/kıyım) gecesi ya da kasım pogromları olarak da anılır.
  
  gecenin sonunda 91 yahudi öldürülmüş, yüzlercesi ağır yaralanmış, yahudilere ait 7.500 dolayında iş yeri yağmalanmış, tahminen 177 sinagog yakılıp yıkılmış, pek çok mezarlık tahrip edilmişti.
  
  olaylar pek çok ülkede tepkiyle karşılandı. abd, 14 kasım günü büyükelçisini berlin'den geri çekti
• https://www.dw.com/…erinden-80-yıl-geçti/g-46178658
• almanya'da 80 yıl önce gerçekleşen ve bir diğer adı da kasım pogromu olan olay. o geceye kristal gece denmesinin sebebi ise yakılan ve yağmalanan konutlar, dükkanlar ve ibadethanelerden etrafa dağılmış cam kırıklarıdır. 9 kasımı 10 kasıma bağlayan gece yaşanan olaylarda 91 yahudi öldürüldü, yahudilere ait 1400'ün üzerinde ibadethane ve 7500'e yakın işyeri saldırıya uğradı. 30 bin yahudi erkek tutuklandı ve bunların bir kısmı çalışma kamplarına gönderildi. soykırımın ayak sesleri sayılabilecek olaylardan biri olmasının yanında ülkemiz geçmişindeki 6-7 eylül olayları ile benzerlikler bulunması çok acı. kronolojik olarak ele alırsak;
  
  1871 yılında birliğini sağlayan almanya anti-semitizmin en az hissedildiği yerlerden biriydi. ülkede kariyer yolları yahudilere de olabildiğince açıktı, ayrımcılık çok azdı. kurucu parlamentoda ve orduda çok sayıda yahudi vardı. her şey harika görünse de bazı entelektüeller ve akademisyenlerin yahudi karşıtı söylemleri vardı ancak bunlar uygulamalarda karşılık bulmuyordu.
  
  1918 yılında almanya'nın 1. dünya savaşından mağlup çıkması ile ülkede iklim değişmeye başladı. alman toplumu ve alman entelektüelleri arasında 1. dünya savaşından ülkenin çekilmesinde yahudi kökenli siyasetçilerin parmağı olduğu söylemleri yükselmeye başlamıştı. yeni kurulan weimar cumhuriyeti'nde milliyetçi söylemler prim yapmaya başlamıştı. bunun temel sebebi ise ağır versay antlaşmasının mali yükü ve yenilgi sonrası gururu kırılmış halkın milliyetçiliğe yönelmesidir.
  
  1929 abd kökenli büyük buhran ekonomik olarak kötü olan alman toplumunu da derinden etkiledi. bu durum milliyetçiliğin artmasında etken olmuştur. aryancılık yani üstün ırk anlayışı toplumda karşılık bulmaya başladı.
  
  12 mart 1933, aşırı milliyetçi söylemlerle ve sandık başı oyunlarla hitler'in nsdap- nasyonel sosyalist alman işçi partisi ezici üstünlükle iktidara geldi. seçimde %92 oy alan hitler, 3.3 milyon oyun geçersiz sayılması ile iktidara gelmiştir.
  
  1 nisan 1933, naziler tarafından yahudilere ait işyerlerine boykot uygulanmaya başladı. hemen ardından yahudilerin memur olmasını engelleyen bir yasa meclisten geçti.
  
  15 eylül 1935, aryan olanların yahudiler ile evlenmesi yasaklandı. alman kanı ve şerefinin korunması yasası ile bu düzenleme yapılmıştı ve kimin yahudi olup olmadığını belirleyen nürnberg yasaları yayınlandı. bu tür uygulamalar sonunda bir kısım yahudi almanya'dan göç ederken bir kısmı ise ülkede kalmaya devam etti.
  
  12 mart 1938 almanya avusturya'yı ilhak etti. bu ilhaka britanya ve fransa siyasetçileri gerekli ve yeterli tepkiyi göstermediler. bunun sebebi savaştan çıkmış ve ekonomik olarak ezilmiş halklarıydı. o durumda savaştan bahsetmek bir siyasetçi için büyük oy kaybı olabilirdi bu yüzden idare etme politikası izlediler.
  
  15 eylül 1938, britanya, fransa ve almanya münih'te bir araya gelerek südet krizini görüştüler. 3 milyon südet alman'ı çekoslavakya sınırları içerisinde yaşıyordu ve almanya bölge üzerinde hak iddia ediyordu. bu istek britanya ve fransa tarafından tabir yerindeyse makul bulunmuştu. bu durum hitler'i yüreklendirmiştir.
  
  5 ekim 1938, almanya çekoslavakya südetler bölgesini işgal etti. bu bölgede südet almanları yaşıyordu ve hitler bunları sebep göstererek işgali meşrulaştırmaya çalıştı.
  
  7 kasım 1938, paris'te görevli alman bir diplomat olan ernst vom rath silahla vurularak öldürüldü. katili almanya'da doğmuş yahudi kökenli hershel grynszpandir. kanıtlanamamış bazı iddialara göre katil ile maktül arasında eşcinsel gönül ilişkisi bulunuyordu. bu bilgi net değildir. rath 2 gün sonra yaralanmanın etkisiyle öldü. bu durum hitler'e istediklerini yapma konusunda önemli bir fırsat vermiştir.
  
  9 kasım 1938, ernst vom rath paris'te öldü. o gün münih birahane darbesinin yıl dönümüydü. bu iki tarihin bir araya gelmesi de önemli bir fırsat yaratmıştı. işin başında propaganda bakanı joseph goebbels vardı. hitler ve goebbels'in planına göre parti resmi olarak hiç bir gösteri yapmayacak ama olaylar yaşanırsa kolluk kuvvetleri olaylara müdahale etmeyeceklerdi. nazi partisi el altında kitleleri örgütledi. buna göre yahudilere ait işyeri, ev, ibadethane ve mezarlıklara saldırmak serbest ancak yağmacılık yasaktı.
  
  17 kasım 1938, ernst vom rath'in cenazesi yapıldı. cenaze esnasında nazi siyasetçiler tarafından ilk ateşi yahudilerin açtıkları ve bunun devamının geleceği söyleniyordu. bu tarihten sonra yahudilerin almanya'dan göç etmeleri de neredeyse imkansız hale gelmişti. kristal gece soykırıma giden yolun temel taşlarından birisidir.