kişi şemaları

• iyi tanıdığımız her birey için, o birey hakkında bildiklerimizi düzenleyip örgütleyen kişi şemalarımız vardır. bazen bir kişi sizi şaşırtacak biçimlerde davranabilir. öte yandan, aynı davranış bir başka kişide hiç de şaşırtıcı olmayabilir. temiz ve düzenli birisi olarak tanınan bir kişi, temizlik yaparken görüldüğünde olağan karşılanırken, dağınık ve pis olarak tanınan bir kişide bu durum şaşkınlık yaratabilir.
  ^**
• kişi şemaları kişilik özelliklerine ya da kişi prototiplerine ilişkin soyut kavramsal yapılardır. kişilik özelliklerinin şema olarak işlev görmesi genel davranış kategorilerindeki ortak unsurları temsil etmesinden kaynaklanır. yüzeysel olarak çok farklı davranışlar tek bir kişilik özelliğinin temsili olarak gruplanabilir. örneğin kayıp cüzdanı sahibine ya da polise vermek, yalan söylemekten kaçınmak ve sınavlarda kopya çekmemek dürüstlük denilen kişilik özelliğini temsil eder.
  
  bu genel kişilik özelliği kavramı, yani kişi şemaları, belirli bireylerin spesifik davranışlarından edindiğimiz bilgiyi organize etmeye yardımcı olur. bu anlamda kişi şemalarının özgül kişiler hakkındaki bireyselleştirilmiş bilgi yapıları olduğu söylenebilir. yakın bir arkadaşınız, öğretmeniniz, komşunuz ya da tanınmış bir politikacı hakkında kişi şemanız vardır. örneğin en iyi arkadaşınızı “dürüst, yardımsever ve içedönük” olarak tanımlıyor olabilirsiniz. kişilik özelliği kavramı kişinin görece tutarlı ve kalıcı davranış biçimlerine işaret eder. tanıdığınız bir kişiye dair kişi şemanız onu, baskın kişilik özelliği etrafında kategorize eder. bu yüzden de o kişiyi örneğin “dışadönük bir insandır” ya da “adalet duygusu çok güçlüdür” gibi prototipik özelliğiyle betimlersiniz (augoustinos, walker ve donaghue, 2004; brewer ve crano, 1994; hogg ve vaughan, 2011).