kıbrıs'ın fethi

• 1571 senesinde osmanlilar tarafindan gerceklestirilmistir
• 1570'de başlayıp 1571'de bir yıllık kuşatmanın ardından mağusanın teslim olmasıyla tamamlanan fetih.
• ıı.selim tarfından gerçekleştirilen olaydır.
• kıbrıs 2. selim döneminde osmanlı topraklarına katılmıştır, evet, ama "2. selim tarafından fethedildi" cümlesi gerçekten çok uzaktır. zira 2. selim bizzat hiç bir savaşa katılmamış ilk padişahtır. iyi bir divan şairi ve şaraba özellikle düşkün bir padişah^* olmasıyla tanınan 2. selim kıbrısın alınmasını da sadrazam sokullu mehmet paşaya kıbrıs şarabının methini duyduğu için emrettiği söylenir ki sokullu bu şımarıkça talebe hayır ^**demesini bilmiş, bunun üzerine kıbrıs lala mustafa paşa tarafından osmanlı topraklarına katılmıştır.
  
  bu malumatın kaynağı çetin altanın kullar ve sultanlar adlı kitabıdır.
• http://www.devletarsivleri.gov.tr/…smanli_fethi.htm
  
  b- kıbrıs'ın osmanlı devleti tarafından fethi
  
  yavuz sultan selim'in mısır'ı fethinden sonra kendisine doğu akdeniz hâkimiyeti yolu açılan osmanlı devleti'nin girit ve kıbrıs adaları'nı da alması askerî ve siyasî bir zorunluluk halini almıştı. sıkıştırıldıklarında kıbrıs'a sığınan korsanlar, deniz ticaret gemilerine ve hacca giden yolcu gemilerine saldırarak yol güvenliğini yok ediyor ve sürekli bir tehdit unsuru oluşturuyordu. ayrıca güney anadolu, suriye ve mısır'a yapılması muhtemel bir düşman saldırısında da adanın üs olarak kullanılması tehlikesi vardı. dolayısıyla, kıbrıs adası venedikliler'in elinde kaldığı müddetçe doğu akdeniz'de osmanlı hâkimiyetinin tam olarak tesisi mümkün olmayacaktı.
  
  kıbrıs'ın ortodoks olan yerli halkı venedik yönetimince katolik olmaya zorlanıyor, ağır vergiler altında eziliyor ve venedikliler'in topraklarında angarya usulüyle çalışmak zorunda bırakılıyordu. osmanlı devleti'nin adâletli yönetimini bilen halk, fırsat buldukça istanbul'a heyetler göndererek kendilerinin bu zulümden kurtarılmasını istiyordu.
  
  osmanlı devleti'nin girit ve kıbrıs adaları'na olan ilgisini gören ve bu iki ada elinden gittikden sonra büyük devlet olma vasfını kaybedeceğini bilen venedik yönetimi, bir taraftan osmanlılar'la iyi geçinmeye çalışıyor, diğer taraftan da avrupa'da osmanlılar'a karşı girişilen hareketleri el altından destekleyerek iki yüzlü bir politika takip ediyordu.
  
  başlıca gelirini korsanlıktan sağlayan venedikliler'in zorba idaresi karşısında ada halkının sürekli yardım talepleri, ii. selim'e şehzâdeliği döneminde mısır'dan gönderilen hediyelere el konulması ve 1563 yılında mısır hazîne defterdârının bindiği geminin yağmalanması üzerine bu tür gasp, yağmalama ve taciz hadiselerine son verilmek için yapılan girişimlerin sonuçsuz kalması ve kıbrıs'taki hala sultan türbesi'nin güvenceye alınması gayesiyle adaya bir sefer düzenlenmesi kaçınılmaz hale geldi.
  
  şeyhülislam ebussuûd efendi'nin de; “ "sâbıkâ vilâyet-i dâr-ı islâm'dan olup ba‘de-zamânin küffâr-ı hâksâr müstevlî olup medâris ü mesâcidin harâb u mu‘attal ve menâbir ü mahâfilin alâim-i küfr [ü] dalâl ile mâl-â-mâl idüp nice dürlü ef‘âl-i habîse ile dîn-i islâm'a ihânet kasdın eyleyüp ve etrâf-ı âleme evzâ‘-ı kabîhaların işâ‘at eyleseler pâdişâh-ı dîn-penâh hazretleri hamiyyet-i islâm muktezâsınca diyâr-ı mezkûrı küffâr-ı dû siyâh(?) elinden alup dâru'l-islâm'a ilhâk eylemeğe azîmet ü himmet buyursalar sâbıkâ mezkûr keferenün tasarruflarında olan âhar vilâyetler musâlaha olundukda ellerine virilen ahidnâmede mezkûr vilâyet dâhıl olmak ile şerî‘at-i mutahhere mûcebince mezkûr ahidnâme nakzına azîmet buyurmalarına mâni‘ olur mı?" beyân buyurıla.
  
  el-cevâb:
  
  "aslâ mâni‘ olmak ihtimâli yokdur. pâdişâh-ı ehl-i islâm e‘azza'llâhü ensârahû tavâ’if-i kefere ile sulheylemeği ol vakıt meşrû‘ olur ki; kâffe-i müslimîne menfa‘at ola, menfa‘at olmayıcak aslâ sulh meşrû‘ değildür. müşâhede olunup mü’ebbed yâhûd muvakkat sulholundukdan sonra menfa‘at bu zamânda bozılması enfa‘ görilse elbette bozmak vâcib ü lâzim olur. hazret-i rasûlu'llâh salla'llâhu aleyhi ve sellem hicret-i nebeviye'nün altıncı yılında küffâr-ı mekke ile on yıla sulhidüp hazret-i alî kerrema'llâhü vechehû mü’ekked ahidnâme yazup mu‘âhede-i mukarrere (?) kılındukdan sonra gelecek yıl bozmak enfa‘ görilüp hicret'ün sekizinde üzerlerine varup mekke-i mu‘azzama'yı feth buyurmışlardur. hazret-i halîfe-i rabbü'l-âlemîn halleda'llâhü te‘âlâ zılâle saltanatihî alâ-mefârikı'l-müslimîn ve eyyedehû bi'n-nazari'l-azîz ve'l-fethı'l-mübîn hezîmet-i (?) hümayûnlarında cenâb-ı risâlet-penâh salla'llâhü aleyhi ve sellem hazretlerinün sünnet-i şerîfelerine ıktidâ’en buyurmışlardur. müstedbi‘ feth-i mübîndir. (?) bi-ınâyeti'l-lâhi'l-meliki'l-mu‘in." ” fetvâsı üzerine kıbrıs'a sefer açılmasına karar verildikten sonra, osmanlı devleti adanın kan dökülmeden ele geçirilmesi için diplomatik teşebbüslere başladı. bu meyanda venedik'e gönderilen divân-ı hümayûn tercümanlarından mahmud efendi'nin ve venedik'teki diğer osmanlı tebeasının ilişkilerin gerginleşmesiyle tutuklanması üzerine, mukâbil olarak osmanlı devleti de istanbul'da bulunan venedikli tâcir, konsolos ve konsolosluk memurlarını tutuklayarak venedik ticaret gemilerine el koydu.
  
  bu arada osmanlı devleti, kıbrıs seferi sırasında diğer ülkelerle problem çıkmaması için bir takım siyasî ve askerî girişimlerde bulunmuş; 1568'de avusturya'yla sekiz yıllık barış, 1569'da fransa'yla ii. kapitülasyon ve 1570'te de rusya'yla dostluk anlaşmaları imzalamıştı. ilaveten,klisvehersek` sınırlarında güvenlik artırıcı önlemler alıp donanmayı güçlendirmek için girişilen faaliyetleri de hızlandırmıştı.
  
  istanbul'daki sefer hazırlıklarını farkeden venedik elçisi antonio barbaro, bir yandan durumu venedik senatosu'na bildirerek önlem alınmasını isterken, diğer yandan da olayı sokollu nezdinde protesto etti. 1570 şubat ayında sokollu mehmed paşa ile venedik elçisi barbaro görüşmelerde bulunmak üzere venedik'e ikinci bir elçinin gönderilmesinde anlaştılar.
  
  11 şubat 1570'de venedik'e gönderilen divân-ı hümayûn çavuşlarından kubad çavuş, götürmüş olduğu notayı 18 mart 1570'de venedik senatosu'na sundu. ültimatom niteliği taşıyan notada; "kıbrıs adası'nın venedik'e 2.000 mil uzaklıkta olduğu, dalmaçya bölgesinde venedikliler'in osmanlı sınırlarına saldırdığı, akdeniz'de tüccar ve hac gemilerine saldıran korsanların kıbrıs'a sığındığı ve venedikliler için gereksiz olan bu adanın ellerinde tutulmasının dostluğa sığmayacağı" belirtilerek; "bu gibi olayların önlenmesi ve barışın korunması için teminat olmak üzre adanın türklere terkedilmesi" istenmekte "aksi halde savaşın kaçınılmaz olacağı" sert bir dille bildirilmekte idi. senato bunu reddetti. kubad çavuş senato'nun olumsuz cevabını 5 mayıs 1570'de istanbul'a getirdi.
  
  durumun vehametini kavrayan venedikliler, avrupa devletleriyle temasa geçerek destek arayışlarına giriştiler. bu teşebbüsler sonunda papalık, venedik ve ispanya, osmanlı devleti'ne karşı üçlü bir ittifak yapılmasını kararlaştırdı. malta şövalyeleri, sicilya krallığı, genova cumhuriyeti ve savva dükalığı da bu ittifaka birer ikişer gemiyle sembolik olarak katıldı.
  
  bir taraftan diplomatik faaliyetler sürerken diğer taraftan istanbul'da sefer hazırlıkları bütün hızıyla aralıksız devam ediyordu. kıbrıs seferi'ne serasker olarak vezir lala mustafa paşa, tecrübesine binâen de denizdeki donanma faaliyetine vezir piyale paşa tayin edildi. 1570 mart ayı geldiğinde osmanlı donanması tedarik görüp üç filo halinde ege ve akdeniz'e hareket etti. ilk filo murad reis komutasında, ikinci filo piyale paşa komutasında ve donanmanın en büyük bölümünü oluşturan üçüncü filo da kaptan-ı deryâ müezzinzâde ali paşa'nın komutasında idi. serasker lala mustafa paşa'nın da bulunduğu son filonun denize açılma törenine ii. selim bizzat katıldı.
  
  bu arada aralarında aldıkları karar gereği girit'in suda limanı'nda birleşecek olan müttefik donanması, ittifaka dahil güçlerden sadece venedik donanması'nın bölgeye gelmiş olması dolayısıyla osmanlı donanması'na müdahale edemedi. 1570 ağustosu'nda bir araya gelebilen müttefik donanması değişik kısımlardan 206 gemi, 1.300 top, 16.000 asker ile 36.000 gemici ve kürekciden oluşuyordu. osmanlı donanması ise; 180 kadırga, 10 mavna, 170 barça ile karamürsel denilen küçük deniz parçalarından olmak üzre toplam 360 gemiden oluşuyordu.
  
  haziran ayında fenike limanı'na gelen osmanlı donanması, 20 günlük bir moladan sonra buraya sevkedilen anadolu sipahileri ile 2 temmuz 1570'de adaya ilk çıkarmayı yaptı. 3 temmuz'da tuzla'nın ele geçirilişinin ardından 27 temmuz'da lefkoşe kuşatıldıysa da, kalenin fethindeki gecikme ve güçlük dolayısıyla takviye olarak donanma'dan getirilen kapıkulu ocaklarının da katılımıyla lala mustafa paşa tarafından 9 eylül 1570'de ancak fethedilebildi. bu sırada müttefik donanması meis adasına kadar gelmiş ve lefkoşe'nin düştüğü haberini alarak geri dönmüştü.
  
  öte yandan venedikliler boş durmuyor, hem papalık nezdinde diplomatik destek arayışlarında bulunuyor hem de barış için osmanlı devleti'ne müracaat ediyordu. sokollu mehmed paşa ise onların bu taleplerini ancak magosa'nın fethinden sonra görüşmek üzere reddetti.
  
  lefkoşe'nin düşmesinden sonra magosa dışında bütün kıbrıs teslim oldu. 1570 yılı ekim ayı ortalarında magosa üzerine yürüyen osmanlı ordusu şehri muhasara altına aldı. kaleye deniz tarafından gelmesi muhtemel yardımın önünü kesmek ve ani düşman baskını ihtimalini yok etmek gayesiyle piyale paşa rodos açıklarında bekliyordu. ancak yaklaşan kış mevsimi dolayısıyla piyale paşa, arap ahmed paşa komutasında kırk kadar kadırga bıraktıktan sonra adadan ayrıldı. kıbrıs'ta ise yalnız serdar lala mustafa paşa kalmıştı.
  
  kış mevsimi geçtikten sonra istanbul'dan müezzinzâde ali paşa ve pertev paşa kumandalarında iki donanma akdeniz'e çıkarıldı. bu donanmaların desteğini alan lala mustafa paşadamagosa`'yı iyice sıkıştırdı. nihayet kale komutanı bragadino 4 ağustos 1571'de beş maddelik anlaşmayla kaleyi teslim etti ve böylece kıbrıs'ın fethi tamamlanmış oldu.
• ne kadar doğrudur bilmiyorum ama bazı kaynaklarda* bu fetihten sonra ya da fetih sırasında 30.000-50.000 arası yunanlı ve ermeni hristiyan'ın katledildiği söyleniyor.
  
  * the heritage of armenian literature, a. j. (agop jack) hacikyan, nourhan ouzounian, gabriel basmajian, edward s. franchuk, 2000, p.777
  * "turkey" by edward shepherd creasy, page 195
  * eric solsten, ed. cyprus: a country study. washington: gpo for the library of congress, 1991.
  * change and development in the middle east: essays in honour of w.b. fisher, john innes clarke, howard bowen-jones, 1981, p.290
  
  bahsedilen kaynakların kaynağı: vikipedi
• muhteşem süleyman'a kadar vergilerini ve sürek avlarında kullanılacak doğanları göndererek durumu idare ettiler. fakat nam-ı diğer sarı selim'in iktidara gelmesiyle birlikte şarap ihtiyacı hasıl oldu. iyi şarap neredeyse gidin alın mottosunun doğal sonucu olarak da fethedilmekten kurtulamadı.
• 27 haziran 1570 tarihinde 350-400 parça gemi ve 60-100 bin askerle yola çıkan osmanlı donanması 3 temmuz günü hiçbir direnişle karşılaşmadan adanın güneyindeki larnaka yakınlarından karaya çıkarak başkent nicosia'ya doğru yürüyüşe geçer. adadaki venedikliler çıkartma sırasında savunma yapmayı düşünselerde osmanlı donanmasının büyüklüğü karşısında bundan vazgeçerler. tahkim alanda savunmada beklemek ve yardım gelmesini beklemek tercih edilir.
  
  nicosia kuşatması 22 temmuz 1570 tarihinde başlar ve 9 eylül gününe kadar 7 hafta sürer. şehir duvarlarının altına kazılan lağımlar ve yoğun (bkz: arkebüz) ateşi sayesinde şehir düşer. kutsal ittifak kapsamında oluşturulmuş olan ve venedik cumhuriyeti, papalık devleti ve ispanyol gemilerinden oluşan haçlı donanması girit'ten kıbrıs'a girmek üzereyken aldığı nicosia'nın düşme haberinin üzerine geriye döner. nicosia'nın düşüşünden sonra kuzeydeki kyrenia kalesi de direniş göstermeden teslim olur.
  
  15 eylül 1570 tarihinde osmanlı süvarileri son tahkimat olan famagusta önünde görülür. bu aşamada toplam venedik kayıpları, yerel halkın kayıpları dahil 56 bin ölü veya esir olarak verilmektedir. famagusta'yı savunanların sayısı ise 8500 asker ve 90 parça toptur. kale komutanı marco antonio bragadin 11 ay boyunca kuşatmaya dayanacak ve zamanla artarak sayısı 200 bin asker ve 145 topa çıkan osmanlı ordusuna karşı direnecektir. osmanlı donanması kenti denizden de tamamen kuşatacak güçten uzak olduğu için venedikliler erzak ve birlik desteği alabilmekteydi. bu sırada sadrazam sokollu mehmet paşa da venediklilerle uzlaşma zemini arayarak famagusta'da bir venedik ticaret kolonisi kalması koşuluyla tüm adanın osmanlılara verilmesini istiyordu. ancak uzun süren kuşatmanın başarısızlığı ve oluşmakta olan kutsal ittifak donanmasından cesaret alan venedikliler teklifi reddetmiştir. 12 mayıs 1571 günü yeniden başlayan ağır bombardıman sonunda 6 ağustos 1571 tarihinde cephanesi tükenen kale teslim olur. kuşatma boyunca 50 bin askerini kaybeden osmanlı ordusunda kayıplar oldukça ağır olmuştur. osmanlılar adadaki hristiyan halkın kalmasına izin verecek ve venedikli askerlerin de topraklarına dönmelerine olanak tanınacaktır. ancak kale komutanı bragadin'in (bkz: antonio bragadino) tutsak ettiği müslümanlara yaptığı işkenceler ortaya çıkınca lala mustafa paşa bu kişinin işkenceyle öldürülmesine karar verir. beraberindekiler de öldürülür veya köle olarak satılmak üzere tutsak edilir.
  
  kaynak
• şaraptan dolayı fethedilmemiştir. amma saçma konuşuyorsunuz he.
• türk tarihinin en büyük devlet adamlarından birisi olan sokullu mehmed paşa’nın istemediği fetihtir.
  
  mehmed paşa vizyoner adam, kuzeyde rusların dirilişini, doğuda acemin bitmeyen kinini, güneyde ispanya/portekiz ikilisinin akdeniz’i dolaşıp dünyaları fethini görüyor. don-volga kanalı, süveyş kanalı gibi bu kurguya uygun şeyler var kafasında. sarı selim dinler mi? şarap işin geyiğidir ancak mevcut ortamda uzun süredir barış içinde olunan venedik’e saldırmak gerçekten akıl kârı değildir.
  
  ayrıca, ironiktir ama, kıbrıs’ın rum/ortodoks varlığı yine osmanlı fethiyle korunmuştur.