iyonlaştırıcı radyasyon ^*

• radyasyon tipi
• aralarindaki en kuvvetli isima olan nötronlar yüksüz parçacıklardır. bu özelliklerinden dolayı herhangi bir madde içerisine kolaylıkla nüfuz edebilirler. doğrudan bir iyonlaşmaya sebep olmazlar. ancak atomlarla etkileşmeleri, iyonlaşmaya neden olan alfa, beta, gama veya x ışınlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. nötronlar sadece kalın beton, su veya parafin kütleleriyle durdurulabilirler.
• elektromanyetik dalgalar aracılığıyla yayılan bir nebi enerji. örnekleri:
  radyo dalgaları
  infrared ışık = kızılötesi
  ultraviolet ışık = morötesi
  x ışını = röntgen
  gamma ışını
  
  röntgen, tomografi çektirmek de aslında iyonizer radyasyona maruz kalmaktır. epidemiyolojik çalışmalar özellikle çoçukluk çağındaki maruziyetin, sonraki yıllardaki kanserle ilişkisi olduğuna dair kanıtlar bulmuştur. gebeliğin birinci ve ikinci trimestrisindeki maruziyet de beyin hasarına yol açmaktadır.
  maruz kalınan doz önemlidir.
• canlı üzerinde somatik ve genetik biyolojik etkileri olan radyasyon türü.mor ötesi ışınlar,alfa,beta,gamma,nötron ışınlarıdır.
  iyonizasyon yeteneği en fazla olan alfa ışınlarıdır.
• iyonlaştırıcı yada iyonizer radyasyon, çarptığı atomdan elektron kopartabilen kuvvetli radyasyon tipidir.
  
  bu tarz radyasyonlar insan sağlığına son derece zararlıdır.
  
  konuya girmeden önce yukarıdaki entry'deki^* yanlışları düzeltelim:
  
  radyo dalgalarının tamamı iyonizer radyasyon değildir. iyonizer radyo dalgaları x-ışınları, gama ışınları ve çok az da olsa morötesi ışınlardır. morötesinden aşağıda kalan ışınlar iyonizer değildir. örneğin, kızılötesi ışınlar iyonizer değildir. iyonizer radyo dalgaları ışık hızında yayılır ve yüzlerce metreye kadar etkili olabilirler.
  
  ayrıca parçacık temelli olarak alfa beta ve nötron radyasyonları da iyonize edici radyasyonlardır. bir kaç metrelik kısa mesafelerde etkilidirler. yani cem yılmazın dalga geçtiği, "radyasyondan koşarak uzaklaşan adam" aslında haklıdır. bir an önce radyasyonun etki alanından çıkmaya çalışmaktadır.
  
  iyonizer radyasyon çok kuvvetli olduğu için hücrelerdeki dna moleküllerini de parçalayabilmektedir. bir hücrenin beyni parçalandığında hücre artık rastgele çoğalmaya başlar kansere varan hastalıklara sebebiyet verir.
• alfa, beta, nötron ışını, x-ışını, gama ışını, morötesi ışını, kızılötesi ışını olarak ayrılır.
  
  alfa ışınları, ağır parçacıklar olup çok uzağa gidemezler. havada yaklaşık 5 cm’lik mesafedeki bir kağıt tabakasını veya alüminyum levhayı geçemezler. parçacık tipi radyasyondur. madde içine nüfuz etmezler. solundukları veya yutuldukları zaman risk arz ederler.
  
  beta ışınları, madde içine nüfus etmezler. bu ışınlar, cilt üzerinde yanık etkisi meydana getirirler ve kas içine birkaç mm mesafeye kadar hareket edebilirler. parçacık tipidir. beta ışınlarının yutulması ve solunması risk arz eder.
  
  nötron ışınları, oldukça tehlikelidir. vücudun derinliklerine kadar ilerleyebilir. doku hücrelerinin atom çekirdekleri içerisine nüfuz edebilir. parçacık tipidir.
  
  gama ışınları canlılar için zararlıdır. dokulara girerler ve tahrik ederler. tıpta kanserli hücreleri yok etmede, araç ve gereçlerin mikroplardan arındırılması gibi yararlı işlerde kullanılır. dalga tipidir.
  
  x ışınları, vücuda derinlemesine kolayca girebilir ve dokulara nüfuz ederek tahrip edici etki gösterir. x ışını, tıpta iç organların ve kemik yapının izlenmesi için kullanılır. dalga tipidir.
  
  morötesi ışınlar (uv) ; özellikle kaynak işlerinde çalışanların maruz kaldığı ışık ışınlarıdır. derinin yüzey hücreleri ve gözün kornea tabakası üzerinde etki yapar. ekzama,sivilce, deride yanıklar, kornea ülseri, kalıcı körlüğe neden olabilir. bu yüzden uv ışınlarının mevcut olduğu kaynak ve benzeri işyerlerinde kkd gözlük, vücut koruyucu, yüz siperlikleri kullanılır. dalga tipi ışık ışınıdır.
  
  kızılötesi ışınlar, bu ışınların şiddetine maruziyet süresine ve ışına maruz kalan vücut bölgesine bağlı olarak deri yanıkları, katarakt gibi göz hastalıkları gelişebilir. kaynak işyerlerinde sık rastlanılan ışık ışınıdır.